Skrajnie prawicowe Siły Obronne Izraela działają jak… zbrodniarze wojenni, jak hitlerowcy!
Prawo praw człowieka zasadniczo znajduje zastosowanie w czasach pokoju i chroni osoby przed rządami ich własnych państw. Prawo humanitarne natomiast reguluje stosunki między państwami podczas wojny i chroni osoby przed władzami państw wrogich. Za naruszenia przepisów praw człowieka z zasady odpowiadają państwa, natomiast naruszenie prawa humanitarnego może pociągać za sobą nie tylko odpowiedzialność państwa i odwet zbrojny, lecz również poniesienie indywidualnej odpowiedzialności karnej przez nawet pojedynczego sprawcę.
Zasięg działania zbioru praw człowieka jest ograniczony do terytorium konkretnego państwa, podczas gdy prawo humanitarne stosuje się również eksterytorialnie, zwłaszcza w czasie okupacji oraz zawsze, gdy wojska agresora znajdują się poza terytorium własnego państwa. Międzynarodowe prawo humanitarne i międzynarodowe prawo praw człowieka są więc w istocie odrębnymi, aczkolwiek uzupełniającymi się dziedzinami. Obie dziedziny odnoszą się do ochrony życia, zdrowia i godności istot ludzkich. Międzynarodowe prawo humanitarne ma właściwe zastosowanie w konfliktach zbrojnych.
Pierwszym uniwersalnym i najszerzej w świecie akceptowanym dokumentem, dotyczącym praw człowieka, jest Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, której wartości leżą u podstaw działalności szeregu organizacji międzynarodowych, zarówno międzyrządowych, jak i pozarządowych (np. Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża czy Amnesty International). Deklarację uchwaliło 10. grudnia 1948 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ. Na pamiątkę tego wydarzenia 10. grudnia jest obchodzony jako Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka przyczyniła się do nadania prawom człowieka rangi międzynarodowej. Chociaż nie jest dokumentem prawnie wiążącym, lecz jedynie zbiorem zasad, to traktuje się ją dość powszechnie jako prawo zwyczajowe lub nawet jako swoistą interpretację Karty Narodów Zjednoczonych. Wiele państw włączyło i nadal włącza prawa zawarte w deklaracji do swoich konstytucji i ustaw. Inne uniwersalne umowy międzynarodowe z obszaru ochrony praw człowieka to przede wszystkim przyjęte w 1966 r. przez Zgromadzenie Ogólne ONZ: Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, otwarty do podpisu w Nowym Jorku 19. grudnia 1966 r. oraz Międzynarodowy Pakt Praw Ekonomicznych, Społecznych i Kulturalnych, otwarty do podpisu w Nowym Jorku 19. grudnia 1966 r.
Ponadto na uwagę zasługują umowy międzynarodowe o zakazie tortur i innych form okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania i karania, o eliminacji dyskryminacji rasowej i dyskryminacji kobiet, a także o prawach dziecka. Obecnie prawo humanitarne jest uważane za tę część prawa międzynarodowego publicznego, która koncentruje się na rozwiązywaniu różnorodnych problemów humanitarnych, wynikających z konfliktów zbrojnych. Przede wszystkim mają temu służyć normy prawne, zawierające ograniczenia, dotyczące środków i metod prowadzenia działań zbrojnych oraz zasady ochrony mienia i ludności cywilnej, niezaangażowanej w działania zbrojne przed ich skutkami.
Najważniejszymi umowami międzynarodowymi z tego obszaru są tzw. konwencje haskie z 29. lipca 1899 r. i 18. października 1907 r. oraz konwencje genewskie o ochronie ofiar wojny z 12. sierpnia 1949 r. wraz z dwoma protokołami dodatkowymi z 1977 r. (Cdn.)
Roman Boryczko,
kwiecień 2024
