Konflikt bez wygranych (2)
Pomimo powstania państwa żydowskiego w 1948 r., w regionie nigdy nie powstało państwo arabskie. Terytoria, które przeznaczyła dla niej ONZ, trafiły najpierw do Egiptu i Jordanii (którym wcześniej udało się zaanektować część dawnej Palestyny), a następnie, po ich stracie w wojnie sześciodniowej, oddane Izraelowi. W 1964 roku decyzją Ligi Państw Arabskich utworzono Organizację Wyzwolenia Palestyny (OWP), która reprezentowała interesy Arabów, zamieszkujących sporny region i ich potomków. Organizację poparły także inne kraje arabskie: na szczycie w 1967 r. zgodziły się nie uznawać Izraela, nie zawierać z nim pokoju i nie prowadzić negocjacji. Rok później podpisano Kartę Palestyny, która przewidywała m.in. zniszczenie Izraela, likwidację obecności syjonistów w regionie i przywrócenie Palestyny w granicach mandatu.
Do 1988 roku bojownicy OWP uznawani byli za terrorystów. W listopadzie 1988 roku na posiedzeniu Rady Narodowej proklamowano niepodległe Państwo Palestyna. Był to krok symboliczny, gdyż Rada Narodowa nie kontrolowała żadnego terytorium. Na początku lat 90. OWP porzuciła terrorystyczne metody walki, a Izrael zezwolił Autonomii Palestyńskiej (PNA) na administrowanie niektórymi terytoriami, kontrolowanymi przez Tel Aviv. I tak w 1993 roku OWP i Izrael zawarły nawet Porozumienie z Oslo 1 – podpisały deklarację zasad w sprawie środków tymczasowych dla samorządu palestyńskiego. A dwa lata później strony podpisały Porozumienia z Oslo 2, które oficjalnie nazywane są „Tymczasowymi porozumieniami między Palestyńczykami a Państwem Izrael na Zachodnim Brzegu i w Strefie Gazy”. To na podstawie tych dokumentów budowane są obecnie stosunki między Izraelczykami i Palestyńczykami. Okres przejściowy miał zakończyć się w 1999 r., jednak ostatecznie konflikt nie został rozwiązany.
Na początku XXI wieku doszło do kolejnej eskalacji konfliktu, której towarzyszyły coraz częstsze ataki terrorystyczne na Izraelczyków. Izrael postanawia odgrodzić się od Arabów murem. W 2003 roku rozpoczęto budowę muru pomiędzy Strefą Gazy, terytorium kontrolowanym przez ZNP, a Izraelem, co umożliwiło ograniczenie działalności terrorystycznej radykalnych Palestyńczyków. W tym samym roku ówczesny premier Izraela, Ariel Szaron zaproponował jednostronny plan wycofania, który zakładał przesiedlenie osiedli żydowskich i wycofanie wojsk z terytoriów kontrolowanych przez ZNP: ze Strefy Gazy i Samarii. Pomimo oporu w sierpniu 2005 r. wycofano ogółem 25 osiedli ze Strefy Gazy i Samarii a 12. września 2005 ostatni żydowski żołnierz opuścił to terytorium. W ten sposób terytoria Strefy Gazy i Zachodniego Brzegu znalazły się pod kontrolą ZNP. Są to dwa odrębne terytoria na zachodzie i wschodzie Izraela, które do dziś uznawane są de iure za częściowo uznane państwo Palestyna.
Palestyna nie może otrzymać statusu pełnoprawnego członka ONZ, gdyż nie jest uznawana przez niektórych stałych członków Rady Bezpieczeństwa Organizacji: Francję, USA i Wielką Brytanię. Ponadto niepodległość Palestyny nie jest uznawana przez większość krajów UE i Japonię. Po wojnie domowej w 2007 roku Strefa Gazy znalazła się pod panowaniem ruchu Hamasu (– Harakat al-Muqawat al-Islamiyya, co oznacza „Islamski Ruch Oporu”) a Zachodni Brzeg, który obejmuje Wschodnią Jerozolimę, jest w 60 procentach kontrolowany przez Izrael.
X X X
W Strefie Gazy, która jest małą enklawą i jednocześnie największym miastem częściowo uznanej Palestyny, żyją ponad dwa miliony ludzi. Jednocześnie obszar ten nie jest pod kontrolą ZNP: po opuszczeniu Strefy Gazy przez wojsko żydowskie wzmocniła się tam siła organizacji islamistycznej Hamas. 14. grudnia 1987 r. szejk Ahmed Yassin tworzy Hamas. W Palestynie wybucha powstanie przeciwko Izraelczykom – pierwsza palestyńska Intifada. Powstanie wybuchło pół-spontanicznie, więc Palestyńczycy, nie mając wówczas broni, początkowo rzucali w Izraelczyków kamieniami. Ruch powstał w ramach egipskiej organizacji Bractwo Muzułmańskie (uznawanej dziś w Rosji za terrorystyczną) – jest w zasadzie regionalnym oddziałem Bractwa Muzułmańskiego. Yassin angażował się w działalność charytatywną – otwierał szkoły, szpitale i przedszkola, na co otrzymywał fundusze również od władz Izraela jak i państw arabskich. Popularność ruchu zaczęła rosnąć pod koniec lat osiemdziesiątych i z końcem wojny w Afganistanie, podczas której ochotnicy Hamasu jako najemnicy za wiarę wystąpili przeciwko wojskom radzieckim po stronie Kabulu. W rezultacie popularność organizacji wśród Palestyńczyków zaczęła rosnąć, choć ludność palestyńska miała umiarkowane poglądy. W 1988 roku Organizacja Wyzwolenia Palestyny porzuciła terrorystyczne metody walki w zamian za legalizację władzy Autonomii Palestyńskiej (PNA), a w 1993 podpisała z Izraelem Porozumienia z Oslo 1, deklarację zasad w sprawie tymczasowych środków dla samostanowienia Palestyny. Dwa lata później zawarto Porozumienia z Oslo 2, które obecnie stanowią podstawę stosunków palestyńsko-izraelskich.
Hamas prezentował zgoła odmienne sposoby działania. Ideologia ruchu opiera się na Karcie Islamu, która została przyjęta w 1988 roku. Zawiera w sobie cel, jakim jest przywrócenie państwa palestyńskiego w granicach, które region zajmował pod mandatem brytyjskim. Co więcej, dokument nie uznaje prawa Izraela do istnienia. Organizacja odmawia uznania jakichkolwiek porozumień, mających na celu rozwiązanie konfliktu, które zostały wcześniej zaakceptowane. Jednocześnie Hamas nie zaprzestaje przeprowadzania ataków na terytorium Izraela.
Od 2004 roku Hamas aktywnie uczestniczy w życiu politycznym Strefy Gazy. W 2005 roku organizacja wygrała wybory samorządowe w niektórych głównych miastach regionu, a rok później zdobyła większość mandatów w wyborach do Palestyńskiej Rady Legislacyjnej. Po dojściu do władzy Hamas zaczął aktywnie zwiększać siłę militarną Autonomii Palestyńskiej. W 2007 roku na terenach Autonomii Palestyńskiej – w Strefie Gazy i na Zachodnim Brzegu – wybuchła wojna domowa, w wyniku której bojownicy Hamasu przejęli kontrolę nad Gazą, a Zachodni Brzeg pozostał przy Palestyńskim Ruchu Wyzwolenia Narodowego (Fatah), głównym konkurencie, Hamasu w regionie. Od tego czasu organizacja sprawuje władzę w Strefie Gazy. Po wyborach w roku 2023 Hamas zdobył 74 z 132 mandatów w Palestyńskiej Radzie Legislacyjnej Parlamencie Lokalnej Autonomii. Hamas nie ma sztywnej struktury politycznej i jednego przywódcy. (Cdn.)
Roman Boryczko,
październik 2023
Przy udziale:
