ETIOPIA – KONFLIKT W KOMPLETNEJ MEDIALNEJ CISZY (4)

Aktorzy drugiego planu

SUDAN – Sudan toczy od dawna spór graniczny z Etiopią – obie strony roszczą sobie prawa do żyznego trójkąta Fashqa – ale większy spór między obydwoma narodami koncentruje się wokół gigantycznej tamy Wielkiego Renesansu Etiopii, która stworzy tamę wód Nilu Błękitnego. Zarówno Egipt, jak i Sudan obawiają się, że tama o wartości 4 miliardów dolarów może zagrozić ich dostawom wody. Odkąd rozpoczęły się walki w Tigrayu, co najmniej 25 000 uchodźców przekroczyło granicę do pozbawionego gotówki Sudanu, gdzie wspólny rząd cywilno-wojskowy stara się scementować kruche porozumienia pokojowe z mnóstwem grup zbrojnych. Kawałek terytorium obok Sudanu to jedyna granica regionu Tigray, która nie jest kontrolowana przez siły etiopskie ani erytrejskie.

EGIPT – Egipt, trzeci pod względem liczby ludności kraj w Afryce, dla ponad 90% dostaw słodkiej wody wykorzystuje Nil i domaga się prawnie wiążącego traktatu, określającego, w jaki sposób Etiopia może korzystać z wód Nilu Błękitnego. Egipt i Sudan cementują się militarnie, organizują wciąż wspólne ćwiczenia wojenne.

SOMALIA – Somalia, spustoszona wojną domową od 1991 r., walczy z powiązaną z Al-Khaidą islamistyczną grupą bojowników Al Shabaab, która przeprowadziła również ataki w Etiopii. Etiopia ma długą i nieszczelną granicę z Somalią i dużą populację etnicznych Somalijczyków. Wojska etiopskie przebywają w Somalii zarówno w ramach sił pokojowych Unii Afrykańskiej, jak i jako siły dwustronne.

DJIBOUTI (Dżibuti), które graniczy z Erytreą, Etiopią i Somalią, wydało oświadczenie, wzywające do pokojowego rozwiązania konfliktu i otwarcia korytarzy humanitarnych. Małe Dżibuti jest z racji położenia nad wodą kluczowym państwem w regionie. Mieszczą się w nim zarówno amerykańskie, jak i chińskie bazy wojskowe, a jego port jest jedynym dostępem Etiopii do morza. Rząd centralny Etiopii wsparł się oddziałami Erytrei w Tigrayu, a rząd Erytrei zgodził się na wycofanie swoich sił z regionu. Na takie wycofanie zareagowało USA – w razie niewycofania się z konfliktu przewidziane zostały sankcje. Istnieją również wiarygodne doniesienia o tym, iż wywiad Erytrei odgrywał aktywną rolę w stolicy Etiopii i współpracował z rządem Etiopii w celu zidentyfikowania mieszkańców Tigrayu w celu wysłania ich do obozów koncentracyjnych w całej Etiopii i Erytrei.

The Globe and Mail ujawniło szczegóły okrucieństw, rzekomo popełnionych przez somalijskich żołnierzy, wspierających siły Erytrei w Tigrayu. Według szefa sztabu tymczasowej administracji Tigrayu, Gebremeskela Kassy, najwyżsi urzędnicy etiopscy wiedzieli o szkoleniu żołnierzy somalijskich w Erytrei przed wojną w wyniku porozumienia wojskowego między Etiopią, Erytreą i Somalią. Etiopia kupuje drony od Turcji, by bombardować cywili. Jako członek NATO Turcja powinna stać na straży standardów NATO i wartości, związanych z ochroną praw człowieka; jednakże dostarczając Etiopii broń powietrzną, Turcja wspiera ludobójczą wojnę przeciwko mieszkańcom regionu Tigray. Rząd turecki narusza podstawowe założenia NATO, sprzedając tam broń. Pojawiły się doniesienia, że armia Etiopii użyła broni chemicznej przeciwko regionowi Tigray.

Tę broń chemiczną potencjalnie zakupiono w Chinach, Rosji i na Ukrainie, co wskazuje na dalsze zaangażowanie zagraniczne w ludobójczą wojnę na Tigrayu. Innym podmiotem zagranicznym w ludobójczej wojnie na Tigray są Zjednoczone EMIRATY ARABSKIE (ZEA). Na początku wojny w listopadzie 2020 r. siły Tigrayan potwierdziły, że Zjednoczone Emiraty Arabskie pomagają armii etiopskiej za pomocą dronów, wysłanych z bazy lotniczej w Erytrei. Te właśnie drony były odpowiedzialne za neutralizację sił Tigrayan i sukces Etiopii i jej sojuszników w pierwszych dniach konfliktu.

 

Kruchy rozejm 

Gdy Ludowy Front Wyzwolenia Tigrayu (TPLF) posuwał się w roku 2021 w kierunku Addis Abeby a potem został zmuszony do odwrotu, zaczęto myśleć o stabilizacji i pokoju. Porozumienie – wynegocjowane przez Unię Afrykańską (UA) przy wsparciu Stanów Zjednoczonych – zostało powszechnie przyjęte z zadowoleniem, jako próba przywrócenia stabilności w Etiopii. Porozumienie spotkało się jednak z głęboką podejrzliwością wśród ludu Amharów, którzy zostali wykluczeni z rozmów, mimo że milicja Fano i siły specjalne Amhary walczyły ramię w ramię z wojskiem Etiopii przeciw rebelii. Premier Abiy ogłosił plany rozwiązania sił specjalnych o podłożu etnicznym, obecnych w każdym z 11 regionów Etiopii. Zaproponował, aby siły specjalne – których liczebność szacuje się na dziesiątki tysięcy – zostały włączone do armii federalnej i policji w celu wspierania jedności etnicznej i zapobiegania wciąganiu sił regionalnych w konflikty.

Jednak wielu Amharów postrzegało jego plan jako czerwoną flagę argumentując, że narazi ich na ataki ze strony sąsiedniego Tigrayu – ich historycznych rywali o ziemię i władzę w Etiopii. Chociaż część sił specjalnych Amhary zgodziła się włączyć do armii i policji, wielu innych zdezerterowało do Fano, ukrywając się w górach czy wioskach i używając swojej broni do przeprowadzania nalotów na placówki rządowe i wojskowe. W kwietniu 2021 r. rząd ogłosił stan wyjątkowy w stanie Amhara po serii brutalnych ataków na mieszkańców Oromo. Regionalna armia Oromii sprzymierzyła się  z Tigrayanami w wojnie domowej, podczas gdy bojownicy z Amhary i Afar (regiony graniczące z Tigrayem) zostali oskarżeni  o pomaganie oddziałom federalnym, a nawet atakowanie cywilów, których podejrzewali o pochodzenie spośród Tigrayan lub powiązane z TPLF.

W 2021 r. Stany Zjednoczone scharakteryzowały konflikt jako czystki etniczne wobec mieszkańców Tigrayu, a raporty dokumentują występowanie masowych okrucieństw. Po serii nieudanych rozejmów przywódcy Tigrayan zobowiązali się we wrześniu 2022 r. do wstrzymania ognia, aby móc wziąć udział w negocjacjach, prowadzonych pod przewodnictwem UA.  Następnie 2. listopada w Pretorii w Republice Południowej Afryki TPLF i rząd centralny Etiopii podpisały  porozumienie o zaprzestaniu działań wojennych. 

Po negocjacjach wykonawczych w Nairobi porozumienie obiecało rozbrojenie wojsk Tigrayu, przywrócenie kontroli nad regionem przez rząd Etiopii, zakończenie ofensywy w Mekelle i umożliwienie pełnego dostępu humanitarnego do Tigrayu. Olusegun Obasanjo, mianowany wysłannikiem Unii Afrykańskiej i były prezydent Nigerii, oraz Uhuru Kenyatta, były prezydent Kenii, ułatwili zawarcie porozumień z Pretorii i Nairobi. Warto zauważyć, iż w żadnym porozumieniu nie wspomniano wyraźnie   o Erytrei, a na żadnym ze szczytów nie byli obecni erytrejscy dyplomaci. To pominięcie wzbudziło poważne obawy, że wojska Erytrei będą kontynuować działania w Etiopii pomimo porozumienia między rządem Etiopii a TPLF. Grupy praw człowieka, organizacje międzyrządowe i zagraniczne rządy, w tym Stany Zjednoczone, w dalszym ciągu monitorują obecność wojsk Erytrei i wzywają do wycofania wszystkich obcych wojsk. W 2023 r. ONZ zwróciła się o cztery miliardy dolarów na pomoc dwudziestu milionom osób dotkniętych konfliktem, w tym ponad czterem milionom osób wewnętrznie przesiedlonych. W czerwcu USAID i Światowy Program Żywnościowy (WFP) zawiesiły pomoc po odkryciu, że etiopscy żołnierze i urzędnicy kradną ogromne ilości żywności. Przerwa doprowadziła do śmierci wielkiej liczb osób z głodu, podczas gdy pracownicy organizacji humanitarnych pracowali nad reorientacją strategii dystrybucji pomocy.

Walki wybuchły ponownie, gdy rząd federalny starł się z grupą milicji Fano w regionie Amhara. Etiopia aresztowała w Amharze ponad cztery tysiące osób, aby osłabić nacjonalistyczną milicję. Aby zaradzić zagrożeniu, Etiopia ogłosiła w Amharze sześciomiesięczny stan wyjątkowy, a mieszkańcy zeznali, iż słyszeli ciężkie strzały i widzieli samoloty wojskowe. Trwająca dwa lata wojna domowa w Etiopii stała się jednym z najkrwawszych konfliktów, w którym zginęło 600 tysięcy ludzi.

Roman Boryczko,

wrzesień 2023

Pomocne materiały, które przyczyniły się do powstania tekstu:

1/https://www.cfr.org/global-conflict-tracker/conflict/conflict-ethiopia 28 sierpnia 2023

2/ https://defence24.pl/geopolityka/wojna-totalna-w-etiopii-analiza  i ogłosiły powszechną mobilizację przeciwko Tigrajczykom.

3/https://www.reuters.com/article/uk-ethiopia-conflict-region-factbox-idUSKBN27X0ZR

4/ https://omnatigray.org/foreign-involvement-in-the-war-on-tigray/