Wietnam: Mądrość – Praca – Nacjonalizm!

Socjalistyczna Republika Wietnamu jest państwem o systemie jednopartyjnym, gdzie kontrolę nad życiem politycznym, gospodarczym i społecznym sprawuje Komunistyczna Partia Wietnamu (KPW). W roku 2023 Socjalistyczna Republika Wietnamu dołączyła do 15 państw na świecie, gdzie populacja narodu przekracza 100 milionów ludzi.

Dwustuosobowy Komitet Centralny mianuje skład Biura Politycznego (obecnie liczy 19 członków). Spośród nich wyłaniają się „cztery filary”, czyli najważniejsze osoby w wietnamskiej polityce. Należą do nich: generalny sekretarz partii, prezydent, premier oraz przewodniczący zgromadzenia narodowego. Obecnie wyjątkowo pierwszą i drugą funkcję łączy jedna osoba, Nguyen Phu Trong. Wietnamczycy po długiej i wyczerpującej wojnie z USA, jako kraj kolonialny z racji geopolityki od zawsze spoglądały na to, co dzieje się u ogromnego sąsiada – Chin.

Pod koniec 1978 ówczesny przewodniczący Chińskiej Republiki Ludowej, Deng Xiaoping pozwolił, by Chińczycy się bogacili. Wietnamczycy byli sceptyczni, ponieważ w 1979 roku stoczyli z Chinami krótki (trwający niecały miesiąc), ale krwawy konflikt na północnej granicy kraju. Chińczycy byli od wieków najeźdźcami, których trzeba było zarówno znosić, ugłaskiwać jak i do pewnego stopnia traktować jako partnerów. W 1986 roku w Hanoi wprowadzono reformy, nazwane doi moi, dosłownie „otwarcie”. Wietnamczycy przyglądali się chińskiemu eksperymentowi z gospodarką rynkową z dystansem i ciekawością. Wietnamskie doi moi polegało na dopuszczeniu do centralnie planowanego rynku firm prywatnych. Otwarto kluczowe dla gospodarki kraju rolnictwo. Reformy miały skończyć z rewolucyjnym podejściem do gospodarki, wymagającym największych poświęceń w imię tych z czasów walki o niepodległość.

Wietnam w latach 80. XX wieku stawał na nogi, był samodzielny i dysponował potencjałem, który można było wykorzystać w bardziej przemyślany niż dotychczas sposób. Przyjęty model nazywano na różne sposoby. Mówiono o nim jako pośredniej strefie między stalinizmem i kapitalizmem, „kowbojskim kapitalizmem” i dostosowywaniem komunistycznej i zorientowanej na twarde polityczne realia północy kraju do Wietnamu Południowego, który zawsze od polityki wolał robić pieniądze. Jednym z architektów nowej polityki był  Nguyen Xuan Oanh, były wicepremier prozachodniego rządu w Sajgonie, na południu zjednoczonego kraju. Doi moi zaproponowało nowe spojrzenie na gospodarkę. Połączono centralne planowanie z zachętami do działalności wolnorynkowej. Rozwiązano wietnamskie PGR-y, zlikwidowano sztywne ceny na produkty rolne, rolnicy mogli oferować swoje towary na wolnym rynku. Można było zakładać prywatne firmy i wchodzić do kraju z zagranicznym kapitałem. Zmniejszono nadzór nad transportem towarów, uproszczono proces kontroli logistyki, rozpoczęto walkę z inflacją. Zmiany objęły wszystkie dziedziny gospodarki, w tym rolnictwo. Jest to sektor o tyle ważny, że obejmował większość społeczeństwa. W roku 2000 w miastach mieszkało 24% ludności, na wsiach 76%. Zrównano też obowiązki wobec państwa rolników indywidualnych oraz spółdzielni, gospodarstw państwowych i innych. Podstawowym założeniem rozwoju gospodarczego miało być wyjście z gospodarki zamkniętej, autarkicznej, przejście do gospodarki rynkowej i przyciągnięcie kapitału, niezbędnego do pobudzenia gospodarki.

Pierwszym krokiem w tym kierunku było uchwalenie Ustawy o Bezpośrednich Inwestycjach Zagranicznych w grudniu 1987 roku oraz prawa o spółkach w 1989 roku. Reformy ekonomiczne w Wietnamie, podobnie jak w Chinach, były inicjowane przez partię komunistyczną i przeprowadzone przy stuprocentowym poparciu społecznym, w Wietnamie można wręcz mówić o wymuszeniu przez społeczeństwo procesu transformacji. Wietnam dysponuje dobrze wykształconymi obywatelami, którzy od małego wyrastają w duchu poszanowania ciężkiej pracy. Łączy naród wietnamski również silne poczucie dumy narodowej, co pomaga, gdy gospodarka przechodzi trudniejsze czasy i musi stawiać czoła nieznanym efektom transformacji. Trzeba również dodać kolejny ważny filar – rodowód nacjonalistyczny i narodowowyzwoleńczy.

Reformy w Wietnamie trwają już 35 lat. Komunistycznej partii udało się je z powodzeniem przetrwać i nie stracić władzy. Nadal najważniejszą rolę pełnią przedsiębiorstwa państwowe. Ich rola wynikała nawet z podstaw ideologicznych systemu. Przemiany nie są gwałtowne, ale systematycznie przebudowują sposób postrzegania własności prywatnej, jako nie burzącej porządku socjalistycznego. Nadrzędnym celem doi moi była strategiczna zmiana z gospodarki centralnie planowanej w rynkową. Państwo uznało sektor prywatny za integralną część  „wielosektorowej” gospodarki i stworzyło prawo, sprzyjające jego rozwojowi. Model wietnamski jest dostosowany do gospodarki państw z przewagą ludności wiejskiej. (Cdn.)

Roman Boryczko,

marzec 2023