Tyle jesteś wart, ile warte są twoje organy…
Za kadencji Donalda Trumpa temat zjawiska handlu organami, jakie zakorzeniło się w Kosowie, nie był obcy. W Białym Domu powstał plan, by wznowić negocjacje między Kosowem a Serbią, prowadzone pod auspicjami USA. Prezydent Kosowa, Hashim Thaçi usłyszał, że on i formacja nacjonalistów albańskich (UÇK) ma mieć postawione zarzuty popełnienia zbrodni wojennych. Thaçiemu niezależni sędziowie zarzucali m.in. morderstwa przeciwników politycznych i handel organami. Raport Rady Europy – by zbadać zbrodnie popełnione w Kosowie – powstał w latach 1998 – 2000.
Zbrodni, popełnionych przez stronę albańską w trakcie konfliktu w Kosowie, nie był w stanie osądzić Międzynarodowy Trybunał Karny ds. byłej Jugosławii: świadkowie ginęli lub wycofywali zeznania. Uznano, iż wymiar sprawiedliwości Kosowa tym bardziej nie będzie w stanie prowadzić postępowań przeciw osobom, tworzącym dziś elitę polityczną młodego państwa. Albańczycy i rząd w Kosowie kwestię rozliczenia przywódców UÇK wykluczają. jednak od jesieni 2020 roku w areszcie w Holandii przebywa między innymi Hashim Thaçi, który z powodu ciążących na nim zarzutów musiał zrezygnować z pełnienia urzędu prezydenta Republiki Kosowa. Latem 2020 roku specjalna prokuratura Kosowa w Hadze postawiła zarzuty Hashimowi Thaçiemu, byłemu przewodniczącemu kosowskiego parlamentu – Kadri Veseliemu i kilku innym wysokim urzędnikom, podejrzanym o udział w zabójstwach około stu osób, porwania, prześladowania i tortury ludzi w trakcie lub po zakończeniu konfliktu zbrojnego w Kosowie.
Jak wynika ze śledztwa, ofiarami zbrodni byli przedstawiciele różnych grup etnicznych, w tym Albańczycy z Kosowa, Serbowie, Romowie i inni. Wśród ofiar znajduje się także kilku przeciwników politycznych. Sam Thaçi i jego współpracownicy zaprzeczają jakiemukolwiek udziałowi w zarzucanych zbrodniach. Na krótko przed aresztowaniem Thaçiego w Prištinie przy wsparciu sił bezpieczeństwa, unijna misja na rzecz praworządności zatrzymała byłego przewodniczącego parlamentu Kosowa, Jakupa Krasniqi i byłego członka parlamentu Komisji Spraw Zagranicznych i Bezpieczeństwa, Rezepa Semili, także na wniosek specjalnej prokuratury w Hadze. W oświadczeniu Prokuratury Specjalnej zauważono także, że Thaçi i Veseli znacząco utrudniali pracę wydziału, nie nawiązywali kontaktu, a także potajemnie przygotowywali reformę wymiaru sprawiedliwości, która uniemożliwiłaby ich aresztowanie.
Hashim Thaçi, Kadri Veseli, Jakup Krasniqi i Rezep Semili byli częścią kierownictwa UÇK przez cały konflikt. Specjalna prokuratura w Hadze stwierdziła, że są oni osobiście odpowiedzialni za liczne zbrodnie przeciwko ludzkości. Thaçi był szefem skrzydła politycznego UÇK i głównym negocjatorem w końcowej fazie konfliktu. Parlament Albanii przyjął w roku 2022 rezolucję, wymierzoną w raport, zatwierdzony przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy. Śledztwo przeprowadzone przez jednego z parlamentarzystów wskazywało, iż w czasie wojny w Kosowie, Albańczycy dopuszczali się zbrodni wojennych i handlu ludzkimi organami. Albania twierdzi jednak, że dokument „nie opierał się na dowodach i faktach”. Szwajcarski poseł, Dick Marty w 2010 roku opublikował zatwierdzony później przez Radę Europy raport, odnoszący się do Nieludzkiego traktowania ludzi i nielegalnego handlu narządami ludzkimi w Kosowie. Oskarżył w nim Wyzwoleńczą Armię Kosowa (UÇK) o udział w handlu ludzkimi organami, pozyskiwanymi głównie od serbskich jeńców, przetrzymywanych w obozach partyzantów. Sprawą zajmuje się również specjalnie powołana do tego izba, składająca się z Sądu i Prokuratury Kosowa. Jej śledztwo doprowadziło do aresztowania byłych przywódców UÇK. Z oskarżeniami pod adresem Albańczyków nie zgadza się dziś Zgromadzenie Albanii. Głosami rządzących socjalistów i części opozycyjnej prawicy przyjęło ono rezolucję, w której nazywa bezpodstawnymi wszelkie sugestie, dotyczące handlu ludzkimi organami podczas wojny w Kosowie. Zdaniem albańskich parlamentarzystów wszelkie oskarżenia, zawarte w raporcie Marty’ego są „bezpodstawne, nieudowodnione i nie są oparte na dowodach oraz faktach”. Tak powinny być też traktowane przez wszystkie instytucje międzynarodowe.
Albański premier, Edi Rama zabrał głos w trakcie debaty w parlamencie. Stwierdził, iż Albańczycy powinni być dumni z dziedzictwa UÇK, natomiast wspomniany Thaçi miał wiele zrobić dla Kosowa. Jednak trzeba pamiętać dosyć głośny proces, który miał miejsce w stolicy Kosowa, Prištinie w roku 2018, proces dwóch lekarzy, którzy handlowali ludzkimi organami. Anestezjolog Sokol Hajdini i urolog Lutfi Dervishi, inkasowali niemałą gotówkę od zamożnych biorców. Narządy pobierano od ubogich obywateli Rumunii, Turcji, Kazachstanu, Mołdawii oraz Rosji. Dochodzenie wykazało, że lekarze sprzedawali nerki bogatym pacjentom. Ich klientami byli głównie obywatele Izraela, którzy płacili za zdrowy organ po 100 tys. euro (430 tys. zł). (Cdn.)
Roman Boryczko,
styczeń 2024
