Rzeka Myśla – piękno, natura, tajemnice, gospodarka, turystyka, „biały węgiel” (6)

 

 

 

 

 

 

 

 

Elektrownie wodne na rzece Myśli

Pierwsza elektrownia wodna powstała w Namyślinie w ramach przedsiębiorstwa Wasser, Mahl und Schneidemühlen Teubner & Co. w 1913 r. Działała do 1945 r. Następnie została uruchomiona przez żołnierzy WOP w 1946 r. Zlikwidowana prawdopodobnie w czasach tak zwanej „nacjonalizacji”, kiedy Namyślin podłączono do sieci państwowej.

Po kilkudziesięciu latach została odbudowana staraniem Władysława Malickiego z Kiekrza koło Poznania. Znajduje się 6,12  km od ujścia rzeki Myśli do Odry.

Budowa nowej elektrowni wodnej (MEW) rozpoczęła się w 1997 r. Do budowy wykorzystano istniejący zniszczony stopień wodny byłej elektrowni, przebudowany częściowo w 1958 r., o wysokości 2,9 m, oraz część dawnego budynku maszynowni.

Oczyszczono a następnie odbudowano pomieszczenia maszynowni, wzmocniono istniejące konstrukcje stopnia wodnego, pogłębiono kanał, odprowadzający wodę. Wykopano (odkopano) kanał doprowadzający wodę. Wykonano nowe kanały, doprowadzające wodę do turbin, zainstalowano turbiny i urządzenia sterujące. Elektrownia została uruchomiona 15. maja 1998 r. Czynne są obecnie 2 turbiny rurowe – śmigłowe o mocy max. 2 x 60 kW. Średni przepływ wody przez elektrownię wynosi 4,6 m³/s.[1]

12,04 km od ujścia rzeki Myśli do Odry Elektrownia Wodna Międzylesie –  moc 150 kW. – Elektrownie Wodne sp. z o. o., Oddział Gorzów Wielkopolski, ul. Energetyków 4, 66-400Gorzów Wielkopolski, Dyrektor Oddziału – Czesław Szablewski.

13,80 km od ujścia rzeki Myśli do Odry znajduje się Elektrownia Wodna Gudzisz –  należąca do Elektrownie Wodne  Sp. z o. o., (dawny folusz, który w 1830 r. został zakupiony przez cech sukienników z Dębna). 1921-22 – powstanie elektrowni, na bazie wcześniejszych urządzeń hydrograficznych (na miejscu starego foluszu). Równocześnie z budową elektrowni – w zabudowie zwartej – wzniesiono mechaniczną olejarnię. Uruchomiona została w 1935 r. Moc 110 kW. Elektrownia posiada oryginalne urządzenia działające do dzisiaj.

15,55 km od ujścia rzeki Myśli do Odry Mała Elektrownia Wodna Chwarszczany PPHU Hydroelektrim s. c.  Moc zainstalowana 105 kW, dwie turbiny typu Francis. Ostatnia  turbina wyprodukowana przez firmę Małe Elektrownie Wodne s. c. z siedzibą w Kościerzynie, typu Kaplan TK 4 – 900, średnica wirnika 900 mm, spad wody 3 m, moc generatora 55 kW, data produkcji, grudzień 2010 r. nr turbiny 0026(7).

20,50 km od ujścia rzeki Myśli do Odry Mała Elektrownia Wodna Dargomyśl Tomasz Symonowicz, tel. 095 760-19-69,  moc 100 kW.

39,00 km rzeki Myśli od ujścia do Odry Mała Elektrownia Wodna Barnówko – EKO-Energia 97, której właścicielem jest Tomasz Michno. Elektrownia otrzymała koncesję w 2004 r. moc elektrowni wynosi 70 kW.

Ogólna moc MEW na rzece Myśli wynosi  655 (710) kW. Na odcinku ok.  33 km rzeki, działa 6 MEW, czyli średnio co 5, 5 km jedna elektrownia!!!

 

 

Jak wody Myśli żelazo kuły

Bardzo ciekawymi obiektami przemysłowymi na rzece Myśli były tak zwane kuźnice żelaza ( niesłusznie nazywane hutami). Znajdowały się one w Buszowie (nazwa przejściowa Ruda), niem. Hammer, Dölziger Hammer,  (woj. lubuskie, powiat gorzowski, gm. Lubiszyn), oraz w Reczycach Kutzdorfer  Eisenhammer, (pow. myśliborski, gm. Boleszkowice).

Kuźnica w Buszowie została zlokalizowana w 2002 r. podczas archeologicznych badań powierzchniowych przy drodze lokalnej Dolsk – Buszów, przy moście na Myśli w górę rzeki przed jej wpływem do jez. Postne. Na brzegu i pod wodą znaleziono bryły żużli podymarkowych. Z 1537 r. pochodzi pierwsza wzmianka o kuźnicy. Hammermeister Kranz zakupił ją na prawach dziedziczenia. 1571 r. właścicielem został syn Markus Kranz. W Kostrzynie została spisana umowa przez elektora Johanna Georga (Jan Jerzy Hohenzollern – margrabia brandenburski.) określająca zasady i prawa, przysługujące staremu mistrzowi kuźniczemu: wolne poszukiwanie rudy żelaza na terenie Nowej Marchii, wolne pozyskiwanie w lasach drewna budowlanego i opałowego i do wypalania węgla drzewnego, wypas 200 owiec w dobrach Schönebecków z Dolska (w ich dobrach była położona kuźnica), wolny połów ryb w Myśli do miejsca „Stackelfort”, wolne warzenie piwa. W 1609 r. przywileje potwierdził elektor Johann Sigismund. Wytapiano tu również surówkę żelaza przez okres co najmniej 250 lat. Kuźnica posiadała dymarki z miechami, poruszanymi kołem wodnym. W 1744 r. sprzedana mjr. von Marwitz z Dolska za 5200 talarów. 1750 r. założono w pobliżu kuźnicy wieś Briesenhorst (Brzeźno) w której osiedlili się koloniści z Wittenbergii. Kupiona od Marwitza przez Georga Zimmermanna (właściciela okolicznych hut szkła). 1792 r. kpt. von Treskow włączył kuźnicę do posiadłości w Dolsku.

W 1755 r. zbudowano kuźnicę w Reczycach nad  Myślą Kutzdorfer  Eisenhammer. Obrabiała ona produkowaną surówkę oraz żelazo śląskie. 2 hale posiadały 4. Wielkie młoty do żelaza sztabowego i 2. do wykuwania prętów. 4 fryszerki do świeżenia surówki. Były też 2 szopy na węgiel drzewny. Zatrudniała 12. robotników. Koszt budowy 470 000 talarów. W 1756 r. spłonęło jedno z pomieszczeń produkcyjnych. Rosjanie w 1758 r. spowodowali znaczne zniszczenia. Rok 1765 to rozbudowa, urządzenie do produkcji czarnej blachy instalując specjalny młot. Zrezygnowano z jej produkcji w 1772 r. Zakład pracował w oparciu o surówkę z Witnicy, Szwecji i Syberii. 1767 – 1770 dostarczano duże ilości żelaza do budowy Sanssouci w Poczdamie. 1775 r. 2 000 talarów zysku. Zatrudnionych było 24 pracowników, w  1777 r. rozpoczęto przekuwanie surówki z huty Magdespring w górach Harzu. Od 1784 przekuwano surówkę ze Śląska. Dostawy drewna zapewniało utworzone leśnictwo Kutzdorf.

W 1750 r. w wyniku polityki Fryderyka II zaludniania terenów bagiennych, zaprojektowano osuszenie terenów nad Myślą w okolicy kuźnicy Buszów (Hammer). Założono wieś Briesenhorst (Brzeźno) zasiedloną kolonistami z Wittenbergii. W tym czasie (1740 – 1747) przekopano Kanał Myślański (Mietzel Kanal, (Fahlenwerder).

 

 

 Małe Elektrownie Wodne na rzece Myśli

nr	km	nazwa	właściciel	Typ turbiny	Moc[kW]	Rok zał.	uwagi
1	39	Barnówko	„EKO-Energia 97”, Tomasz Michno		70	2004
2	20,5	Dargomyśl	Tomasz Symonowicz		100
3	15,55	Chwarszczany	PPHU „Hydroelektrim” s.c.	2 turbiny typ Francis, Kaplan, TK 4 – 900	105+55 = 160		1.12.2010
4	13,8	„GUCISZ“, Gudzisz	Elektrownie Wodne sp. z o.o., Oddział Gorzów Wlkp.	kaplan	110	1935	Dawny folusz zakupiony w 1830 r. przez cech sukienników z Dębna
5	12,04	„Międzylesie“, Reczyce	Elektrownie Wodne sp. z o.o., Oddział Gorzów Wlkp.		150		Dawna kuźnica żelaza
6	6,12	Namyślin	Ewa Malicka, Maciej Michalski	rurowo-śmigłowe	2×60 = 120	Pierwszy 1913,drugi 15.05.1998	Wcześniej turbiny Francis

 

Nad Myślą znajdują się również bardzo ciekawe parki, które w gorszej lub lepszej kondycji dotrwały do naszych czasów. Wśród nich możemy wymienić: park miejski w Myśliborzu im. Armii Krajowej oraz dworskie i podworskie: w Barnówku założony w II poł. XVIII w. o pow. 44 ha, z czego stawy rybne 36 ha; W skład kompleksu wchodzą ruiny pałacu i oranżerii, zniszczony układ dróg i wnętrz parkowych, częściowo zachowany cenny starodrzew – dwa dęby szypułkowe „Guślarze” o obw. 460 i 510 cm, wys. 20–22 m, klony, sokora chińska, choina kanadyjska – i budynki gospodarcze z II poł. XIX w. Pod koniec XIX w. park przebudowano oraz poszerzono o łąki i stawy rybne. Wpisany do rejestru zabytków pod numerem 274/79 z 5. października 1979 r.

W Chwarszczanach z 1850 r. krajobrazowe założenie parkowe, zlokalizowane nad rzeką. (cdn.)

 

Marek Karolczak

 

Na zdjęciach autora: Myśla w Barnówku, Dolsku i Myśliborzu