Na marginesie depresji

Nie powiem gdzie, nie powiem kto i nie powiem, kogo historia ta dotyczy. Wyobraźmy sobie osobę, która po kilkunastu latach pracy, wspinając się po szczeblach kariery i dobrze zarabiając – doznała przesilenia. Straciwszy pracę, hospitalizowana z powodu depresji, przyjęła cios jeszcze poważniejszy – umarł bardzo bliski jej człowiek. Depresja pogłębiła się. Osoba, o której mówimy, chciała po prostu umrzeć, była w sumie siedmiokrotnie hospitalizowana psychiatrycznie, trzykrotnie kierowana na sanatoryjne pobyty terapeutyczne. W czasie tych kilku lat zapadała też na inne poważne choroby – dość powiedzieć, że dwukrotnie znalazła się na oddziałach intensywnej terapii. W rezultacie tego wszystkiego jest na rencie, ze stwierdzoną całkowitą niezdolnością do pracy.

   Kilka lat temu wobec jakichś kwestii spadkowych, mniejsza o szczegóły, nie złożyła w czas wymaganego zgłoszenia do Urzędu Skarbowego, ale zorientowawszy się w tym – zgłosiła się do urzędu sama, chcąc sytuację wyjaśnić i prosząc o zwolnienie z naliczonych karnych odsetek, jak też z wymaganego podatku. W sumie mówimy o kwocie rzędu blisko 80 tysięcy złotych, więc niebagatelnej.

   Gdy przedłożyła w Urzędzie Skarbowym dokumenty, stwierdzające jej stan zdrowia, świadectwa pobytów w szpitalach, świadectwa z ZUS i zaświadczenie specjalisty w stopniu doktora nauk medycznych, spotkała się ze zrozumieniem. Przepisy pozwalają w takiego rodzaju trudnych sytuacjach na darowanie kary i zwolnienie z podatku. Zapewniono ją, iż z uwagi na okoliczności może liczyć na wysłuchanie jej prośby.

   Jednak w przebiegu sprawy okazało się, iż osoba, o której tu mowa, ma oszczędności. I okazało się również, że zmienia to postać rzeczy. Że skoro ma oszczędności – to nie może być zwolniona z kary i podatku. Skoro ma pieniądze – powinna zapłacić.

***

   Niniejszy artykuł nie jest interwencyjnym – w bezpośredni sposób, ale chciałbym, aby był przyczynkiem do refleksji. Spójrzmy na tę sytuację jeszcze raz: mówimy o osobie, która wykonywała pracę biurową a lekarze orzecznicy ZUS stwierdzili jej całkowitą niezdolność do pracy. Czy w tej sytuacji – z całym szacunkiem – nałożenie na tę osobę przez Urząd Skarbowy kary nie jest niejako stwierdzaniem, iż przeciwnie, jest ona zdolna do odpowiedzialnego kierowania sprawami i przypilnowania ich? Oczywiście, mówimy o osobie w pełni praw, a więc i obowiązków, ale jednak nie uwzględniając przy podejmowaniu decyzji owej stwierdzonej przez specjalistów choroby, jej specyfiki i naprawdę ciężkiego przebiegu – czyż nie neguje się stwierdzeń lekarzy? Czyż nie wchodzi się w kompetencje innych państwowych urzędów? Ale i gorzej jeszcze, bo czyż nie zmierza się do karania za chorobę?

   Jaka jest logika, sposób wnioskowania takiego urzędu, jaki przecież sposób zastosowania prawa – bo czyż osoba ta nie miała być zwolniona z kary z uwagi na swój stan, na swoją chorobę? Tymczasem okazuje się, jakby rzecz ta nie istniała i nie miała jakiegokolwiek znaczenia – gdy z chorego można wycisnąć jakieś pieniądze.

***

     Jestem pilnym obserwatorem życia i zdaje mi się też, iż w takich sytuacjach, przy podejmowaniu tego rodzaju decyzji, kierowanie się li tylko szacowaniem posiadanych przez podatnika środków, nie jest dobrym pojęciem interesu społecznego i interesu państwa. I to w dwóch aspektach.

     Po pierwsze, może się okazać, że osoby będące w takiej sytuacji, a spychane do poziomu trudności z utrzymaniem się, czy może na socjalny margines, stają się większym obciążeniem dla państwa i społeczeństwa. Być może bowiem będą zmuszone zwracać się o pomoc socjalną, o mieszkanie komunalne, o zapewnienie opieki.

     Po drugie, w przypadku tego rodzaju chorób, o jakiej tu mowa, restrykcyjne traktowanie osób na nie cierpiących może prowadzić do pogłębienia ich stanu, a z kolei posiadanie środków wystarczających na przeżycie – i leczenie, a także pewne związane z tym poczucie bezpieczeństwa, jakiejś elementarnej stabilności – mogą pomóc tym ludziom wrócić do społeczeństwa, przecież z pożytkiem dla nas wszystkich.

   Nieludzkość, niedorzeczność w działaniach urzędów, czy nie sprawia jeszcze tego, że obywatele w stosunku do – swojego przecież – państwa przybierają postawę prowadzących z nim wojnę podjazdową? Czyż i to nie jest stratą i dla państwa i dla nas wszystkich? Czy nie niszczy to naszego życia.

     Depresja jest bardzo poważną chorobą, Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podaje, iż jest czwartą z najpoważniejszych chorób współczesnego świata, jest chorobą śmiertelną.

   Nieraz przywoływana jest w Polsce tradycja solidarności. Polacy utwierdzają się w przekonaniu, iż są narodem ludzi wierzących, szczególnym, ale gdzie to wszystko podziewa się w trudnych, codziennych sprawach życia – czy zatem to jest prawdą, czy tylko wyobrażeniem o sobie? Niebezpiecznym samooszukiwaniem się.

Zbigniew Sajnóg