Grunwald – Zachód kontra Rzeczpospolita Trojga Narodów (2)

30. czerwca 1410 roku, po zbudowanym przez ówczesnych saperów moście pontonowym, oddziały z Wielkopolski i Małopolski przekroczyły pod Czerwińskiem Wisłę i  połączyły się z siłami z Mazowsza, Litwy i Rusi. Połączone wojska dzień później podjęły marsz, pozorując atak na zajętą przez Krzyżaków Ziemię Dobrzyńską, aby niezwłocznie zmienić kierunek marszu na terytorium zakonu krzyżackiego, wprost na stolicę zakonu w Malborku. Krzyżacy zostali całkowicie zaskoczeni…

W dniu 7. lipca wojska polsko-litewskie zajęły Bądzyn, tym samym manifestując już oficjalnie, że zmierzają w głąb terytorium Państwa Krzyżackiego. Pod Bądzynem wojska zatrzymały się na dwa dni, po czym kontynuowały marsz, a 9. lipca weszły na terytorium Prus. Po przebyciu granicy po raz pierwszy podniesiono wszystkie chorągwie i odśpiewano pieśń rycerską – Bogurodzicę. 10. lipca sprzymierzeni wyruszyli ze swojego obozu pod Lidzbarkiem Warmińskim, pozostawiając w nim jednak część sił. I wtedy okazało się, że Ulrich von Jungingen rozpoczął pospieszną koncentrację swoich wojsk przez wycofanie ich spod Świecia i zdecydował się zorganizować linię obrony na rzece Drwęcy…

Brody przez rzekę Drwęcę były ufortyfikowane przy pomocy palisad, a pobliski zamek w Kurzętniku – wzmocniony. Tak Krzyżacy wzywali stronę polską do odbycia walnej bitwy na ich warunkach. Gdyby Król Polski, Władysław II Jagiełło był w „pełni europejskim” monarchą i kierował się „etykietą”, a nie zdrowym rozsądkiem, zapewne podjąłby wyzwanie, zaatakował i przegrał bitwę. Ale to był „wytrawny Litwin”, człowiek sprytny i szanujący życie żołnierzy, więc po naradzie z powołaną radą wojenną Jagiełło postanowił ominąć zastawioną pułapkę i obejść wojska zakonne od wschodu…

W tych okolicznościach wojska krzyżackie, po odejściu wojsk polsko-litewskich znad Drwęcy, pomaszerowały przez Lubawę w kierunku Grunwaldu, z zamiarem przecięcia drogi wojskom królewskim. Okolice wiosek Grunwald, Łodwigowo i Stębark to teren morenowy, pofałdowany, przecięty sporym strumieniem i obfitujący w jeziora, o wzgórzach sięgających nawet do 200 m – lecz o łagodnym spadku i rozdzielonych rozległymi dolinami. Teren ten był jednako nieprzejrzysty dla Polaków i Litwinów jak i dla nie rozpatrujących tego wariantu taktycznego Krzyżaków – pojął to Jagiełło, który z Witoldem i towarzyszącymi im rycerzami objeżdżał okolicę rankiem 15. lipca i rozumiał dobrze, że o wszystkim zadecyduje sztuka wojenna jednego z przeciwników. Wtedy jeszcze nic nie było jasne…

Wiemy, że była to największa bitwa Średniowiecznej Europy, znamy także Bitwę pod Grunwaldem z filmu Krzyżacy, w reżyserii Aleksandra Forda, tego samego tytułu książkę Henryka Sienkiewicza, corocznie odbywają się na polach grunwaldzkich wielkie rekonstrukcje bitewne, a Grunwald to jeden z filarów świadomości historycznej Polaków. I co jednoznacznie prawdziwe, to zwycięstwo było przełomem w walce z zakonem i kresem jego potęgi, choć nie kresem państwa, które już jako Prusy Książęce nie uległo polityce inkorporacji króla Sobieskiego i przemieniło się w europejską potęgę – Prusy, późniejsze cesarstwo, integratora Niemiec. Tak… Zatem historycznie to jeden z najbardziej znanych epizodów historycznych w świadomości Polaków, a zatem – spróbujmy spojrzeć inaczej na tą historycznie ważną bitwę…

Tak więc teraz obraz bitwy w „pigułce”… Wojska polskie i wspomagające je rycerstwo Wielkiego Księstwa Litewskiego, Tatarzy, oddziały ruskie i mołdawskie oraz najemnicy z Czech zajmowały pozycje w lasach w pobliżu jeziora Lubień. Z drugiej strony, w okolicach wsi Grunwald, stanęły wojska zakonne. Jagiełło nie spieszył się z rozpoczęciem bitwy. Czekał spokojnie i wraz z rycerstwem uczestniczył w mszach polowych. W końcu zniecierpliwiony Ulrich wysłał do polskiego obozu emisariuszy. Tak ich poselstwo opisał Jan Długosz: Najjaśniejszy królu! Wielki mistrz pruski Ulryk posyła tobie i twojemu bratu przez nas tu obecnych posłów dwa miecze, ku pomocy, byś z nim i z jego wojskami mniej się ociągał i odważniej, niż to okazujesz, walczył, a także żebyś się dalej nie chował i pozostając dalej w lasach i gajach, nie odwlekał dalej walki. Jeżeli zaś uważasz, że masz zbyt ciasną przestrzeń do rozwinięcia szeregów, mistrz pruski Ulryk, by cię przynęcić do walki, ustąpi ci, jak daleko chcesz, z równiny, którą zajął swoim wojskiem, albo wreszcie wybierz jakiekolwiek pole bitwy, byś tylko dalej nie odwlekał walki. Król, jak wiemy, miecze jako znak zwycięstwa przyjął. Bitwa rozpoczęła się około południa i trwała sześć godzin.

Król Jagiełło śledził bitwę z pobliskiego wzgórza, a jego brat, Książę Witold był razem z wojskiem na prawym skrzydle. Wojska polsko-litewskie około południa na sygnał trąby odśpiewały „Bogurodzicę” i ruszyły do szarży. Lewe skrzydło litewskie prowadzone było przez Witolda (Polacy zajęli prawe skrzydło i centrum). Kiedy doszło do bezpośredniego zderzenia obu armii, a padał wtedy deszcz, zgrzyt oręża był słyszany w oddalonym o 3 km polskim obozie. Litwini przepchnęli Krzyżaków aż o 800 m. A potem nastąpił ich odwrót, pozorowana ucieczka, zaplanowana taktyka, żeby w pościgu rozproszyć wroga. Oddziały krzyżackie wróciły na główne pole bitwy, przekonane o zwycięstwie zakonu, gdy wojska polskie na lewym skrzydle brały górę nad zakonnymi. Na chwilę polska strona była zagrożona, kiedy zniknęła wielka chorągiew z białym orłem, sygnał do przedwczesnej pieśni zwycięstwa Krzyżaków. Chorągiew jednak szybko odbito i wysoko podniesiono. Jak opisuje Długosz: (…) walczący pod nią rycerze podnieśli ją natychmiast… a pragnąc zetrzeć haniebną zniewagę, w najzaciętszy sposób atakują wrogów i rozbijają ich kompletnie. Mimo usilnych prób Krzyżakom nie udało się powstrzymać zwycięskich Polaków i wojsk Unii. Nastąpiło okrążenie i straszliwa klęska wojsk krzyżackich. Do zmroku wojska zakonu zostały doszczętnie rozgromione, a ich obóz, zdobyty w 15 minut, splądrowano, zaś obrońców wyrżnięto. Uciekinierów z pola bitwy ścigano jeszcze przez 20 km. (cdn.)

AntoniK