Rzeka Myśla – piękno, natura, tajemnice, gospodarka, turystyka, „biały węgiel” (4)

 

 

 

 

 

 

 

 

Templariusze nad Myślą

Wspomnieliśmy na początku o dokumentach średniowiecznych, w których występuje, w różnych odmianach nazwa Myśli, najpierw łacińska, a następnie niemiecka. Spróbujmy odpowiedzieć na pytanie. Dlaczego wymieniono w nich nazwę naszej bohaterki?

Okazuje się, że chodzi o osiedlenie nad Myślą, jednego z najbardziej tajemniczych zakonów – templariuszy. Właściciele ziem nadmyślańskich w I połowie XIII w. nadawali templariuszom znaczne dobra położone po obu brzegach rzeki. Zanim przedstawimy, jakie nadania i od kogo otrzymali, spróbujmy określić, do kogo ziemie te przed templariuszami należały?

Otóż sprawa jest dość skomplikowana. Do ziem tych rościło swoje prawa wielu książąt piastowskich. (Historycy do dziś zresztą wiodą o to spory.) Było to sporne pogranicze pomorsko–wielkopolsko–śląskie. Dlatego też nadania templariusze otrzymywali od Henryka Brodatego – Śląsk, Władysława Odonica – Wielkopolska, Barnim I – Pomorze.  Pierwsze nadanie – Władysława Odonica, jest datowane na 1232 r. i dotyczy 1000 łanów nad rzeką Myślą i wsi Chwarszczany. W tym samym roku książę pomorski Barnim I zrezygnował na ich rzecz z ziemi kostrzyńskiej oraz biskup lubuski Wawrzyniec nadał im dziesięcinę z owych 1000 łanów.

Jeżeli posługujemy się pojęciem – łan – wypada wyjaśnić, że była to miara powierzchni stosowana w Średniowieczu, w dodatku bardzo zróżnicowana. I tak łan myśliborski liczył 17,5836 ha, a łan kostrzyński 20,6175 ha (odległość między miastami wynosi 40 km!!!). Jeżeli przyjmiemy łan myśliborski, to templariusze otrzymali ponad 17 000 ha. W dwa lata później (1234) wspomniany  Barnim I nadał templariuszom jeszcze wieś Dargomyśl z 200 łanami (ponad 3400 ha). W 1238 r. templariusze chwarszczańscy otrzymali ponadto dwór w Myśliborzu z posiadłościami od Władysława Odonica. Możemy więc bardzo ostrożnie przyjąć, że posiadłości templariuszy nad Myślą, były nie mniejsze niż… 21 000 ha. Co to oznacza, w dzisiejszych realiach? To jest obszar znacznie większy niż całej gminy Boleszkowice (12 992 ha). Templariusze dysponowali zatem nad Myślą wielkim potencjałem gospodarczym, którym bardzo mądrze zarządzali. Rozwinęli bardzo dobrze uprawę ziemi i hodowlę zwierząt oraz hodowlę ryb – to dzięki nim pojawił się na naszych stołach karp. Z pewnością hodowali konie, bydło, posiadali prawdopodobnie liczne stado owiec. Uprawiali również na swój rachunek ziemię. Na podstawie późniejszych dokumentów joannitów można przypuszczać, że templariusze zajmowali się połowem ryb w Myśli, prawdopodobnie również wykorzystywali swoje prawo do posiadania młynów na rzece, z których jeden znajdował się w Chwarszczanach.

Jednak głównym zajęciem templariuszy było zarządzanie, administrowanie oraz ściąganie podatków, czyli generowanie dochodów i ich pomnażanie. W 1257 r. papież Aleksander IV potwierdził w bulli nadania Władysława Odonica i Henryka Brodatego na rzecz templariuszy nad Myślą. W 1312 r. po kasacie zakonu – posiadłości templariuszy na obszarze Nowej Marchii zajęli margrabiowie brandenburscy. 1318 r. – w układzie zawartym w Cremmen, margrabiowie brandenburscy potwierdzili joannitom posiadanie dóbr templariuszy. 15.06.1540 – komandoria w Chwarszczanach zostaje przejęta przez margrabiego Jana z Kostrzyna; joannici zostają zmuszeni do przeniesienia konwentu do Świdwina.^. W 1545 r. – w Chwarszczanach zorganizowano siedzibę domeny państwowej, do której należało 9 wsi (Chlewice, Cychry, Dargomyśl, Gudzisz, Kaleńsko, Krześnica, Mościce, Sarbinowo, Szumiłowo), 2 kolonie (Porzecze i Reczyce) oraz miasto prywatne Boleszkowice (od 1473 r. stanowiące własność margrabiów).^.

Rozpoczęte badania archeologiczno-architektoniczne komandorii templariuszy i joannitów w Chwarszczanach w 2004 r. potwierdziły w 2005 r. istnienie cmentarza zakonnego z XIII w. Odkryto pochówek templariusza, datowany na lata 1230 – 1280. W 2005 r. został utworzony pierwszy w zachodniopomorskiem Park Kulturowy. Od 2002 r. organizowane były imprezy pod nazwą Turniejów Rycerskich, a następnie Festynów Historycznych. (cdn.)

 

Marek Karolczak

 

Na fotografii autora: Myśla w Myśliborzu