Rzeka Myśla – piękno, natura, tajemnice, gospodarka, turystyka, „biały węgiel” (8)

 

 

 

 

 

 

 

 

Bogactwa naturalne nad Myślą[1]

 

Ropa naftowa i gaz ziemny

W 1993 r. odkryto największe w Polsce złoże ropy naftowej i gazu ziemnego, firma kanadyjska Propak System Limited wybudowała zaklad uzdatniania gazu, w którym odbywa się separacja ropy naftowej i jej odsiarczanie. Kopalnia Ropy Naftowej i Gazu Ziemnego „Dębno” w Barnówku dostarcza gaz ziemny gazociągiem do Elektrociepłowni Gorzów o dł. 48 km i ciśnieniu roboczym do 6,3 MPa, o wartości opałowej 20,2 MJ/m3. Produkuje siarkę i gaz propan-butan, a ropa naftowa przez ekspedyt kolejowy przewożona jest cysternami do rafinerii. W skład kopalni wchodzą: Ośrodek Centralny Barnówko, instalacje odwiertów wydobywczych ze złóż Barnówko, Mostno, Buszewo, Różańsko i Cychry. Sieć rurociągów przesyłowych, ekspedyt kolejowy i Stacja Ratownictwa Górniczego.

Złoże gazu ziemnego Barnówko-Buszewo posiada zasoby 9863 mln m3, wydobycie roczne wynosi 1,81 mln m3, złoże ropy naftowej wynosi 10119 tys. ton, wydobycie roczne 6,89 tys. ton. Na terenie kopalni znajduje się 10 naziemnych zbiorników magazynowych gazoliny o poj. łącznej 200 Mg. Wybudowane w 1999 r. Poszukiwania naftowe prowadzi przedsiębiorstwo „Diament” Sp. z o.o.,- grupa testów produkcyjnych Barnówko 2.

W okolicy Namyślina udokumentowano i eksploatowano próbnie złoże ropy naftowej i gazu ziemnego. Obecnie kopalnia jest nieczynna. Zasoby złoża wynoszą: (według danych Państwowego Instytutu Geologicznego na 31.12.2005 r.)

Złoże ropy naftowej, zasoby wydobywalne 1 696 000 ton, stan zagazowania złoża R. Złoże gazu ziemnego, 24,72 mln m³.

Wiercenie i badania geochemiczne przeprowadzono w latach 1996 – 1998 (?).

Kruszywa naturalne (piaski i żwiry).

W latach 1974 – 1998 prowadzono prace geologiczno – poszukiwawcze kruszyw naturalnych. W 1981 r. udokumentowano obszar złożowy Kaleńsko – Namyślin – Porzecze. Zasoby kruszywa na tym obszarze oszacowano na 200 mln ton.

Złoże Namyślin i Namyślin E. Pierwsza dokumentacja złoża „Namyślin” została zatwierdzona w 1993 r. Na pow. złoża 261,4 ha określono zasoby na 36 547 tys. ton. Druga dokumentacja z 1995 r dla pola I i II określiła zasoby złoża obu pól na 38 685 tys. ton. W części pola I wydzielono pole Namyślin E o pow. 49, 28 ha, na który została wydana w 1999 r. koncesja na wydobywanie kruszywa, która jest ważna do końca 2015 r. Złoże nie jest eksploatowane.

 

 

Wojsko, wojny i bitwy nad Myślą

Najazd księcia Bolesława Pobożnego (1224/1227-1279), z dynastii Piastów, księcia wielkopolskiego od 1239 r., który dwukrotnie najechał na Myślibórz, jak się wydaje zapoczątkował wojny i bitwy, które rozgrywały się nad Myślą od średniowiecza. Pierwszy raz w 1271 r. (Epizod ten opisał J.I. Kraszewski w powieści Pogrobek) oraz latem 1278 r., kiedy podjął Bolesław ostatnią w swym życiu kampanię przeciw Brandenburgii. Dzięki posiłkom Mściwoja II pobił pod Sołdynem, Sołdzinem, Soldynem (Myśliborzem) wojska margrabiego Ottona, a następnie odzyskał Santok.

Najazd husytów, to kolejna wojna, kiedy w 1433 roku wyruszyła wyprawa polsko-husycka na Nową Marchię, będącą w posiadaniu Zakonu Krzyżackiego. Dotarła aż do wybrzeży Morza Bałtyckiego. Dowodził nią Jan Čapek z Sán. 24 maja husyci rozbili się obozem pod Świebodzinem, skąd Jan Čapek w sile 700 jeźdźców, 7000 pieszych i 350 wozów bojowych, ruszył do Nowej Marchii. W czerwcu wspólnie z Czechami przystąpiono do oblężenia Gorzowa. Spłonęła czwarta część miasta. Mieszczanie przygotowali się do odparcia ataku wynajęciem oddziału 1000 żołnierzy, więc po trzech dniach zrezygnowano z oblężenia i ruszono do Myśliborza, z którego obrońcy uciekli, więc zajęto miasto bez walki, ale spalono. Następnie husyci zniszczyli Moryń, Mieszkowice i Trzcińsko. Dalej przez Chojnę i Choszczno ruszono na Pomorze Gdańskie. Jesienią przez ziemię torzymską i krośnieńską, z wozami pełnymi łupów husyci wrócili do Czech.

1631 – 1650  wojska szwedzkie nad Myślą (okupacja szwedzka w czasie wojny 30-letniej).

Nocą 23. na 24. 08.1758 r. główne siły rosyjskie zajęły stanowiska na równinie między Gudziszem, Chwarszczanami i Sarbinowem, prawym skrzydłem opierając się o Myślę. Siły liczyły ok. 44 000 żołnierzy. 24. 08. nad Myślę od strony Kłosowa przybyli Prusacy w liczbie ok. 35 000. Fryderyk Wielki założył kwaterę w młynie nad Myślą, należącym do Dębna. W bitwie po stronie pruskiej brali udział huzarzy polscy pod dowództwem Pawła Józefa Małachowskiego. Byli to ochotnicy, rekrutujący się spośród młodzieży szlacheckiej, którzy wstąpili do armii Fryderyka i kształcili się w pruskich szkołach wojskowych. Sformowano z nich 12 chorągwi po 100 jeźdźców. Po stronie rosyjskiej wśród biorących udział w bitwie Polaków walczył m. in. książę Lubomirski. W nocy 24/25.08. Prusacy przeprawili się po odbudowanym zniszczonym przez Rosjan moście przez Myślę, obchodząc wojska rosyjskie od wschodu. Rosjanie zostali  przyparci do Myśli  (rzeka znalazła się na ich tyłach). Bitwa pozostała taktycznie nierozstrzygnięta, choć obie strony po dziś dzień roszczą sobie prawo do zwycięstwa. Straty obu stron były bardzo dotkliwe – zginęło lub zostało rannych 11 do 12 000 Prusaków i 15 do 19 000 Rosjan. Sarbinowo to jedna z największych bitew XVIII/XIX w.

1806 – 1814 wojska francuskie nad Myślą (okupacja francuska).

Od stycznia 1945 do maja 1945 władzę nad Myślą przejmują Komendanci Wojenni Armii Radzieckiej.

W czasie działań wojennych 1945 r. nad Myślę trafiły również jednostki wojska polskiego.

W 16 lutego miał miejsce przemarsz 6 Samodzielnego Batalionu Zmotoryzowanego Pontonowo–Mostowego na trasie: Gorzów – Ławy – Myślibórz, który w Czelinie, 27.02.45 – wkopał pierwszy polski słup graniczny nad Odrą.

Miejsce postoju 1. Korpusu Pancernego 5.03.45 – 14.03.45, którego koncentracja miała miejsce w rejonie Myślibórz – Lipiany, a sztab znajdował się w Myśliborzu.

1.02.1945 r. Barnówko zajęły wojska 5 Armii Uderzeniowej 1. Frontu Białoruskiego. W kwietniu 1945 r. zorganizowano lotnisko polowe, na którym stacjonowały polskie jednostki lotnicze, wspierające działania 1. Armii WP w operacji berlińskiej. Przebazowanie 4. Mieszanej Dywizji Lotniczej rozpoczęto 12 kwietnia 1945 r. Rzut powietrzny przybył 14. 04. 1945 r. 1. pułk myśliwski i 3. szturmowy przybyły z Mirosławca, 2. pułk nocnych bombowców z lotniska Płoty. W rejon nowego węzła lotniskowego Barnówko (Myślibórz) Dowództwo Lotnictwa WP skierowało 5 batalionów obsługi lotnisk (73, 74, 129, 130, 483), grupę operacyjną z eskadrą samolotów Po-2 z 13. pułku lotnictwa transportowego, 100 samochodów ciężarowych, osłona lotnisk: 2 pułki artylerii p. lot. (907, 1596), Lotnisko Barnówko osłaniał 1. samodzielny dywizjon artylerii p. lot. 14 – 29 IV, 1. Mieszany Korpus Lotniczy, 4. Pomorska Mieszana Dywizja Lotnicza (1. pułk lotnictwa myśliwskiego „Warszawa”, 2. pułk nocnych bombowców „Kraków”, 3. pułk lotnictwa szturmowego, 44. kompania łączności, klucz dowództwa, poczta polowa 3116, (118 samolotów, 779 ludzi), na lotnisku Barnówko bazowały w kwietniu 1945 r. również: 6. i 8. pułk lotnictwa szturmowego i 9. pułk lotnictwa myśliwskiego. W pałacu, który jeszcze nie był zniszczony, stacjonowały sztaby dowództwa, 15. IV lotników odwiedzili: Naczelny Dowódca WP gen. Michał Rola-Żymierski i jego zastępca gen. Marian Spychalski. Na gazonie przed pałacem pochowano 2 pilotów, którzy zginęli w pobliżu lotniska (20.04. chorąży Roman Wierzchnicki i 22.04. Szyrokun). Po wojnie prochy Wierzchnickiego zostały pochowane przez rodzinę na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, a Szyrokuna na cmentarzu żołnierzy radzieckich w Dębnie.

W 1946 r. utworzono w Namyślinie w bliskim sąsiedztwie rzeki, strażnicę Wojsk Ochrony Pogranicza. W 1990 r. została ona przemianowana na strażnicę Straży Granicznej, która ostatecznie została zlikwidowana w 2003 r.

 

Marek Karolczak

 

 

 

 

 

 

 

 

Przypisy:

 

N. Bondyr, Szlaki kajakowe województwa gorzowskiego. Odra, Myśla, Paklica, Obra. Przewodnik, Gorzów Wlkp., Brak roku wydania. ISBN 83-87 184-00-4;

A. Boratczuk, R. Kotla,  J. M. Kosacki, Bitwa pod Sarbinowem (Zorndorf), [w] „Wedrowiec Zachodniopomorski”, nr 2[6]/2002;

Z. Czarnuch, Odlewnictwo żelaza w Nowej Marchii w okresie manufaktur…, [w] Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny nr 10, Gorzów Wlkp. 2003;

Die Neumark – Der Soldinische Kreis,  (nach F.W.A. Bratring – Beschreibung der Mark Brandenburg – 1809), http://brandenburg.rz.htw-berlin.de/;

 „Informator Archeologiczny”, Badania 1979, Warszawa 1980;

Karty z dziejów Dębna, Dębno 2005; 

Między Odrą a Myślą.  Krajobraz przyrodniczy i kulturowy południowo–zachodniej  części województwa zachodniopomorskiego, red. A. Stachak, Szczecin 2011;

Myśla, Słownik Gorzowski 176, pod red. J. Zysnarskiego [w] „Ziemia Gorzowska” nr  25;

Odkrycia, Namyślin, „Materiały Zachodnio-Pomorskie”, T. IV, Szczecin 1958;

Przyroda Pomorza Zachodniego, red. M. Kaczanowska, Szczecin 2002;

Rowerowy Szlak Przyrodniczo–Historyczny „Z biegiem Myśli”, Myślibórz 2008;

E. Rymar, Klucz do ziem polskich, Gorzów Wlkp. 2007;

E. Rymar, Komandoria chwarszczańska templariuszy i Joannitów (1232 – 1540), Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny nr 9, Gorzów Wlkp. 2002;

Z. Wielgosz, Pogranicze wielkopolsko–zachodniopomorskie we wczesnym Średniowieczu. Krajobraz naturalny i struktury osadnicze, Poznań 2006;

P. Woddow, Brandenburgische Kornmüller und Mühlenmeister vor 1800. www.genealogy.net;

Wzorcowa sieć korytarzy ekologicznych na przykładzie byłego województwa gorzowskiego, red. L. Agapow, Szczecin 2000;

A. Zieliński, Tajemnice polskich templariuszy, Warszawa 2003;

www.namyslin.net.pl ;

www.szlakzbm.pl ;

http://www.templariusze.org/artykuly.php?id=128, Templariusze nad rzeką Myślą. M. Sałański, Myśla – najbardziej “templariuszowa” rzeka w Polsce