Połączenie wodne BAŁTYK – ADRIATYK – MORZE CZARNE szansą rozwoju gospodarczego Polski (4)
Połączenie wodne ze Wschodem. Omówiono inicjatywy współpracy zarówno w relacjach lokalnych, międzyrządowych jak też na forum międzynarodowym. Zwrócono uwagę na problem połączeń wodnych w świetle katastrofy czernobylskiej.
Wprowadzenie
Coraz więcej organizacji pozarządowych oraz instytucji naukowo-technicznych jest zaangażowanych w problemy dróg wodnych w Polsce. Inicjatywy tych środowisk dają nadzieję na przyspieszenie odbudowy dróg wodnych również w naszym kraju.
Gospodarczo-społeczne znaczenie tej branży opisane jest w poprzednich artykułach z tego cyklu, zamieszczonych na NE/BZ. W uzupełnieniu tych analiz warto sięgnąć do opracowań sprzed drugiej i pierwszej wojny światowej. Niektóre dawne uzasadnienia, promujące drogi wodne są nadal aktualne. Tym bardziej, że niektóre zbiory są dostępne w bibliotekach cyfrowych Krakowa (AGH [1], Politechnika[7]).
W pracy [1] opisano znaczenie gospodarze dróg wodnych w byłych trzech zaborach Polski. Scharakteryzowano Wisłę, Odrę, Niemen, Dźwinę, Dniepr, Dniestr i Prut wraz z ich dopływami. Dużo miejsca zajmują opisy kanałów: Królewskiego, Augustowskiego i Ogińskiego. Załączona mapa ilustruje ich lokalizację. Poruszone są zagadnienia regulacji rzek oraz koszta budowy dróg wodnych.
W pracy [7] dokonano analizy kosztów budowy połączenia wodnego Wisły poprzez Dniestr z Morzem Czarnym.
W poprzednich artykułach z tego cyklu podane są ogólne informacje o połączeniach wodnych trzech mórz, znaczenie gospodarcze dróg wodnych dla rozwoju gospodarczego Polski oraz APEL do władz RP w sprawie rozwoju tej gałęzi gospodarki.
Obecna publikacja poświęcona jest połączeniom wodnym ze Wschodem. Omówiono inicjatywy współpracy zarówno w relacjach lokalnych, międzyrządowych jak też na forum międzynarodowym. Zwrócono uwagę na problem połączeń wodnych w świetle katastrofy czernobylskiej.
Na Wschód przez Białoruś i Ukrainę
Na 48. sesji grupy roboczej śródlądowego transportu wodnego ONZ w Genewie – Białoruś zaprezentowała projekty połączenia wodnego „Dźwina – Dniepr”.
W czasie sesji poruszono zagadnienia połączeń wodnych Dniepr-Wisła-Odra i Dźwina-Dniepr.
http://en.wikipedia.org/wiki/Dnieper%E2%80%93Bug_Canal
„Białoruś jest zainteresowana w budowie tej drogi, która pozwoli białoruskim sąsiadom dojść nie tylko do Morza Czarnego, ale również do Morza Bałtyckiego i tworzyć nowe miejsca pracy zarówno w czasie jej budowy jak i eksploatacji, rozwijać turystykę i zapewnić dodatkowe wpływy z ruchu tranzytowego”[8]
Proponowana śródlądowa droga wodna daje możliwość połączenia Zachodniej Dźwiny i Wołgi, które daje dostęp do Morza Białego, Moskwy i dalej na terytorium Federacji Rosyjskiej. Budowa drogi wodnej obejmuje również budowę elektrowni wodnych, które zapewnią dodatkową ilość energii elektrycznej oraz budowę zbiorników wodnych. Planowano trasę kanału Zachodniej Dźwiny i Dniepru (82 km). Opracowano projekt żeglownego połączenia wodnego Zachodniej Dźwiny z Wołgą.
Rzeka Dźwina jest widoczna na mapie Białorusi: http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/europe/lgcolor/bycolor.
Kompleksowa realizacja tych opcji umożliwi połączenie Morza Czarnego, Bałtyckiego, Morza Kaspijskiego i Białego. Znacznie zmniejszy się odległość między Moskwą, Morzem Białym i Morzem Czarnym. Stworzony zostanie ujednolicony system wodny w Eurazji.
„Водный путь Даугава (Западная Двина)-Днепр с выходом на Bолгу может восполнить огромный потенциал невостребованных водных путей. Сокращается в два раза расстояние от Балтики до Черного моря, на 1500-1700 км сокращается расстояние от Москвы и Белого моря до Черного моря, заявил пресс-секретарь белорусского внешнеполитического ведомства”.[8].
Nasi sąsiedzi Niemcy, Ukraina, Białoruś, Litwa oraz Turcja zainteresowani są drogą wodną Dniepr-Prypeć-Kanał Dniepr-Bug-Wisła-Odra – łączącą Wschód z Zachodem. Od wielu lat problemy tego połączenia wodnego omawiane są na spotkaniach międzyrządowych, w komisjach Unii Europejskiej. W Genewie na forum ONZ w maju 2008 r. podjęto szereg ustaleń w zakresie tego projektu. W spotkaniu w Genewie uczestniczyli również przedstawiciel naszego Ministerstwa Infrastruktury oraz przedstawiciel Związku Polskich Armatorów Śródlądowych. W prace ukierunkowane na połączenie wodne Wschód-Zachód zaangażowana jest Fundacja „Niemiecko-Białoruski Dom” [8].
Trudne problemy, związane z tym projektem, zasygnalizowane są w dalszej części artykułu – „No i ten Czarnobyl, leżący nad Prypecią”[9].
Budową głębokowodnego kanału, łączącego Bałtyk z Morzem Czarnym przez Białoruś i Ukrainę zainteresowany jest rząd Łotwy (http://www.zegluga.wroclaw.pl/news.php?readmore=581). Dynamiczny rozwój dróg wodnych i szybki wzrost przewozów morsko-rzecznych sprawia, że Ukraina wkrótce stanie się obszarem tranzytowym całej Europy.
W roku 2007 Minister Budownictwa Białorusi wystąpił do polskiego Ministra Budownictwa z inicjatywą wspólnej koordynacji rozwoju śródlądowych dróg wodnych o znaczeniu międzynarodowym [9].
We Fromborku uczestnicy konferencji Forum E 70 (lipiec 2010 r.), poświęconej projektowi „Litwa-Rosja-Polska połączyła nas droga wodna”, podpisali deklarację o dalszej organizacji międzynarodowych regat i dalszej pracy nad strategią całego akwenu oraz włączeniem do działań Litwy (Obwód Kaliningradzki i Województwo Warmińsko-Mazurskie).
http://www.ro.com.pl/aktualnosci/tresc/7647/Litwe_Rosje_i_Polske_polaczy_wspolna_woda/
„11. lipca, podczas rejsu „Pętla Wielkopolska 2011” podpisana została deklaracja programowa w sprawie planu działań na rzecz rozwoju Międzynarodowej Drogi Wodnej E 70 w latach 2012–14. Szlak łączy Europę zachodnią z Rosją, jego częścią jest Zalew Wiślany, a port elbląski należy do czterech najważniejszych portów na tej drodze wodnej. Deklarację podpisali Marszalkowie Województw Kujawsko-Pomorskiego, Lubuskiego, Warmińsko-Mazurskiego i Wielkopolskiego.”
(http://www.zagle.com.pl/artykul/czytaj/droga-wodna-e-70-nowe-ustalenia,10331/)
Wisłą i Dniestrem do Morza Czarnego?
W pracy [2, s. 56] podany jest zapis: „Na ostatnim sejmie lwowskim poruszono kwestyą połączenia Dniestru za pomocą kanału i rzeki Sanu z Wisłą. Projektowane połączenie morza Czarnego z Bałtykiem, prowadzące za sobą uregulowanie spławności Dniestru i Wisły, okazać się musi dla wytwórców rolnych bardzo korzystnym (…)”
Ustawa o budowie dróg wodnych (1901) przewidywała budowę m.in. kanału Wisła (San)-Dniestr. Kraków byłby gospodarzem – pośrednikiem w komunikacji żeglugowej szlakami Odra-Dunaj i Wisła-Dniestr [3].
Według Romualda Rosłońskiego (1910r.-[10]) droga wodna weźmie udział w zaopatrzeniu krajów naddunajskich, łącznie z Zagłębiem Śląsko-Morawskim w węgiel z krakowskiego zagłębia węglowego oraz terenów wschodnich drogą Wisła-San i dalej San-Dniestr.
(„zarzuty przeciwko drodze wodnej były tak niesprawiedliwe (…) tak gołosłowne (…), że uprzemysłowienie Galicyi może być solą w oku naszych sąsiadów” – str. 31.)
Niemal wszystkie miasta Niemiec, które wybiły się na centra handlowe i przemysłowe leżą nad lub w pobliżu dróg wodnych.
W roku 1910 przygotowano projekt regulacji łożyska Dniestru dla żeglugi na odcinku od Rozwadowa do Zbrucza. Rozpoczęte prace regulacyjne przerwała I wojna światowa.
R Ingarden nie widział uzasadnienia realizacji tego projektu: „Sądzę natomiast, że Dniestr nie będzie stanowił głównej drogi wodnej między Bałtykiem a Morzem Czarnym, o którym to projekcie tak często czytamy, mimo na pozór najkrótszego, niemal prostego, połączenia między Wisłą i Dniestrem przez San i dolinę Wiszni.”(str. 489)[1]. W swojej pracy autor pogląd ten uzasadnia m.in. trudnościami technicznymi i granicznymi (z Rosją –1921 r.). Ale to był rok 1921.
Na załączonej mapie można zobaczyć rzeki i kanały żeglowne w byłych trzech zaborach Polski.
Wracając do teraźniejszości – polecam zapoznanie się z wrażeniami z wypraw turystycznych Dniestrem. Barwną relację jednej z takich wodnych wędrówek znaleźć można na stronie internetowej[5].
Z malowniczej i pełnej przygód wyprawy kajakiem po Dniestrze do Morza Czarnego można się wiele dowiedzieć. Według autora relacji rzeka ta jest żeglowna, poczynając od Bender. W części nizinnej pętli i zawija.
www.moje-kajaki.net/odessa_2001/dniestrem_nad_morze_czarne.jpg).
Doświadczenia z tej wyprawy mogą, zainteresowanym tym szlakiem wodnym, być pomocne zarówno w pokonywaniu trudów pływania po rzekach, jak też w przekraczaniu granic państwowych.
Podałem w tym punkcie informacje o charakterze historycznym oraz zasugerowałem zapoznanie się z doświadczeniami tej turystycznej wędrówki wodnej między innymi po to aby postawić pytanie.
Czy w świetle wyłączenia z eksploatacji połączenia Bałtyku, kanałem Dniepr – Bug po katastrofie czernobylskiej [9], połączenie Wisła-Dniestr z Morzem Czarnym należy całkowicie wykluczyć?
Więcej informacji na temat czernobylskiej katastrofy w powiązaniu z żeglugą Prypecią podaję w dalszej części artykułu (No i ten Czernobyl, leżący nad Prypecią).
Rzeka Dniestr wraz z ujściem do Morza Czarnego jest widoczna na mapie Ukrainy: http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/europe/ua.htm
No i ten Czernobyl, leżący nad Prypecią
http://www.waldemar.katowice.pl/czarnob2/cz1.htm
Podtytuł tej części artykułu to fragment jednej z relacji wędrówek wodnych Dnieprem. W pracy [9 ] podana jest informacja o wyłączeniu po katastrofie czernobylskiej z eksploatacji „kanału Dniepr-Bug przez Polesie”. Na stronach internetowych podane są relacje z dwóch „wycieczek” (2005 i 2007) po okolicach Czernobyla.
Załączam fragment tych relacji:
„Czernobyl i Prypeć – niezwykłe miejsca. Ciche i martwe (…).
Prypeć to miasto zamknięte. Mało kto tu zagląda, ale nie można powiedzieć, że nikt. Niemal każdego dnia przyjeżdża tu kilka osób; naukowcy, poszukiwacze wrażeń, dziennikarze czy też tacy ciekawscy podróżnicy jak ja. Każdy przechodzi, ogląda, fotografuje, filmuje. Wszystkich łączy jedno: ciekawość i pośpiech. Każdy chciałby wszędzie wejść, otworzyć każde drzwi, a jednocześnie czas jest bardzo ograniczony(…).
W mieście mieszkało 40 tys. Dziś nie mieszka tam nikt (2005) (…).
Ostatnim celem tej wyprawy jest port na rzece Prypeć.
Przypuszczam jednak, że to kwestia trzydziestu lat (relacja z roku 2007), aby do Czernobyla zaczęły zjeżdżać wycieczki szkolne, a Prypeć stała się większą atrakcją turystyczną niż Kijów. Może nie dla wszystkich, ale tak już pozostanie przez długie lata, że słowo Czernobyl będzie elektryzować bardzo wiele osób.”
Uwagi, problemy, pytania
1. Jakie jest stanowisko Fundacji „Białorusko-Niemiecki Dom” w sprawie żeglugi Prypecią?
2. Władze RP nie zdecydowały się na włączenie do naszej prezydencji tematu Droga wodna Bałtyk – Adriatyk – Morze Czarne (cz.1 tego cyklu na NE/BZ). Może warto ten problem, poszerzony o drogi wodne Wschód – Zachód, włączyć do prezydencji Danii. Taką debatę można zorganizować w Krakowie m.in. jako telekonferencję.
3. Co z połączeniem naszych dróg wodnych z Dunajem przez Słowację ?
4. Czy władze RP uwzględnią wnioski środowisk związanych z drogami wodnymi i gospodarką wodną w przygotowywanym rządowym projekcie Przestrzennego zagospodarowania kraju 2030?
Henryk Połcik
Źródła:
1. Ingarden R.: Rzeki i kanały żeglowne w b. trzech zaborach i znaczenie ich gospodarcze dla Polski, http://winntbg.bg.agh.edu.pl/skrypty3/0309/ ;
2. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 2, pod red. F. Sulimirskiego, B. Chlebowskiego, W. Walewskiego, Warszawa 1882, ss. 51-58. http://www.kresy.pl/kresopedia,geografia,rzeki?zobacz/dniestr ;
3. Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie – http://www.marinakrakow.pl/ ;
4. Strząska J., Ku wodnej autostradzie z Zachodu na Wschód, sierpień 2008, http://www.armatorzy.com.pl/ ;
5. Frąckiewicz J., Dniestrem nad Morze Czarne, http://www.moje-kajaki.net ;
6. Raciborski G.: Drogi śródlądowe na Morze Czarne – www.kanaly.info ;
7. Ingarden R.: Regulacya i kanalizacya Wisły i Sanu a kanał „Wisła-Dniestr”, „Czasopismo Techniczne”, Lwów 1917, Nr 6
8. Беларусь презентовала в Женеве проект черноморско-балтийского водного пути, http://bdg.by/news/news.htm?63866,2, ;
9. Bosak W., Kanał Śląski – połączenie aglomeracji małopolskiej i śląskiej drogą wodną, Konferencja Odra 2011,Wyd. Krajowa Izba Gospodarcza;
10. Rosłoński R: Droga wodna DUNAJ-ODRA-WISŁA-DNIESTR i jej znacznie dla węglowego Zagłębia krakowskiego; Monografia węglowego Zagłębia krakowskiego. Część IV; Kraków – 1910; Nakładem „Związku Górników i Hutników Polskich w Austryji”
11. Kanały i rzeki:
- http://www.worldcanals.com/english/contentseurope.html
- http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/euriv.htm
- Białoruś: worldatlas.com/webimage/countrys/europe/lgcolor/bycolor.htm
- Ukraina :worldatlas.com/webimage/countrys/europe/ua.htm