Oh Biko, Biko, dlaczego Biko

Hihlamaja, hihlamaja, człowiek nie żyje…

 

Te oto słowa wybrzmiały z ust piętnastu tysięcy gardeł pamiętnego 30. maja 2003 r. na stadionie „Lecha” w Poznaniu podkreślając zarówno tajemną więź łączącą zgromadzonych tam przybyłych na koncert Petera Gabriela fanów jak i dramatyczną wymowę utworu „Biko”, hymnu poświęconemu zamordowanemu w więzieniu we wrześniu 1977 działaczowi politycznemu RPA, Stevenowi Biko. Myślę, że Biko był przede wszystkim świetnym przywódcą młodzieży i że gdyby żył, stałby się bohaterem dla młodych ludzi na całym świecie, a nie tylko liderem Murzynów południowej Afryki. Gdy czyta się to, co napisał, odnosi się wrażenie, iż był to pod wieloma względami zdolny, rozsądny i spostrzegawczy przywódca – powiedział Peter, który o śmierci Biko dowiedział się z radia, kiedy tylko ta wiadomość obiegła światowe media.

Steven Biko był założycielem Organizacji Studentów Południowej Afryki oraz czołową postacią Ruchu na Rzecz Świadomości Narodowej Murzynów Południowoafrykańskich. Prześladowany od 1973, początkowo umieszczony w areszcie domowym w swoim domu w  Eastern Cape, później trafiał do więzień, gdzie zamknięto go ostatecznie w wyniku aresztowania podczas blokady dróg, w tym czasie doznał uszkodzenia mózgu podczas utarczki z przesłuchującymi go stróżami prawa, po czym przetransportowano go z Port Elizabeth do więziennego szpitala w Pretorii, gdzie zmarł w rogu celi na macie. Miał tylko trzydzieści lat…

Po opuszczeniu „Genesis”, jednaj z czołowych grup brytyjskiego rocka symfonicznego lat 70., gdzie Gabriel odgrywał swoisty rockowy teatr w salach wypełnionych po brzegi szczęśliwą publicznością, przebierając się w różne fantastyczne stroje i opowiadając pełne alegorycznych treści historie w tekstach utworów, muzyk powoli stał się z jednej strony artystą piszącym bardzo osobiste jak chociażby wielki przebój „Solsbury Hill” z 1977 utwory czy też kompozycje na tak uniwersalne tematy jak konformizm („Lead a Normal Life” z 1980), wyobcowanie jednostki („Intruder” i „Not One of Us” z 1980, „I Have the Touch” z 1982), przemiany zachodzące w człowieku pod płaszczykiem apokaliptycznych wizji („Here Comes The Flood” z 1977), pycha idąca w parze z rządzą sukcesu („Big Time” z 1986), zazdrość („Shock The Monkey” z 1982) czy destrukcyjny wpływ mediów („The Barry Williams Show” z 2002), a z drugiej utwory o wymowie społeczno-politycznej jak właśnie „Biko”, który ukazał się w 1980, a więc trzy lata po śmierci Stevena Biko na trzeciej solowej płycie Petera Gabriela, gdzie znalazł się też „Games Without Frontiers” – protest przeciwko konfliktom zbrojnym, w którym to politycy zostali porównani do dzieci, bawiących się przy stole i kłócących się o swoje zabawki.

Działalność społeczno-polityczna muzyka nie ograniczała się do pisania utworów, głoszących dobrą nowinę, ale również do wspierania organizacji charytatywnych, dawania specjalnych występów w dobrym celu, organizacji imprez charytatywnych czy też brania udziału w nich na czyjeś zaproszenie. Przykładowo w czerwcu 1986 Peter Gabriel na zaproszenie Bono z „U2” wziął udział w zorganizowanej na 25-lecie działalności Amnesty International, z którą artysta związał się około w 1981, kiedy to namówiony został przez jednego ze swoich przyjaciół do wzięcia udziału w zorganizowanej przez Amnesty akcji, w trasie koncertowej „Conspiracy of Hope” po Stanach Zjednoczonych wraz ze Stingiem i „The Police”, Lou Reedem, Bobem Dylanem, Bryanem Adamsem, Joan Baez, Tomem Petty, Joni Mitchell, Jacksonem Browne, Milesem Davisem i Stevenem Van Zandtem, znanym też jako Little Steven. Sam Peter wspomina, że po koncercie w San Francisco przyszedł za scenę Murzyn z Południowej Afryki, który był w więzieniu razem z Biko. Miał łzy w oczach i mówił: „Nie wiedziałem, że są ludzie, których to obchodzi”. Jeszcze wcześniej bo w 1985 powstał utwór „No More Apartheid” napisany na album „Sun City” z różnymi wykonawcami, którego pomysłodawcą był Little Steven. Dochód ze sprzedaży przeznaczono na cele działalności antyrasistowskiej, a także na szkołę i rzecz rodzin uchodźców. 16. września 1986 w ramach Międzynarodowego Roku Pokoju, Gabriel, przed gmachem ONZ wykonał cztery utwory, a pod koniec grudnia w Japonii odbyły się dwa koncerty nazwane „Hurricane Jane”, gdzie oprócz Petera wystąpili Lou Reed, Jackson Browne oraz Nona Hendryx i Howard Jones a w zespole Gabriela znaleźli się (tak jak podczas wrześniowego występu) Van Zandt i wtedy mało znany artysta z Senegalu, Youssou N’Dour, z którym to muzyk nawiązał bliską współpracę. Pieniądze z imprezy przekazano na rzecz Światowej Sieci Komputerowej.

Udana trasa koncertowa, jaką była „Conspiracy Of Hope” skłoniła Amnesty International do zorganizowania kolejnej, nazwanej „Human Rights Now!”, która rozpoczęła się 2. września 1988 na stadionie Wembley w Londynie, zakończyła 15. października w Buenos Aires w Argentynie, a swoim zasięgiem objęła tym razem nie tylko Stany Zjednoczone, ale również całą Amerykę północną i południową, Europę, Afrykę i Indie, które to w ciągu sześciu tygodni przemierzyli wraz z Peterem Sting, Tracy Chapman, N’Dour i Bruce Springsteen, który przed przystąpieniem do idei, mimo początkowych trudności orzekł: Bez względu na to, ile miałoby to kosztować, będę tam. Skutki? W Zimbabwe na koncert w Harare zostali oddelegowani ministrowie rządu Mugabe, dawnego przeciwnika Amnesty, a na Węgrzech zezwolono na założenie lokalnego biura organizacji. Był to mały krok w kierunku uczynienia z Powszechnej Deklaracji ogólnoświatowej sieci bezpieczeństwa, kodeksu powszechnie stosowanego w walce o sprawiedliwość – skomentował Gabriel.

Podczas prac nad wydana jesienią 1992 płyta „Us” Peter wprowadził w życie projekt „Świadek”, polegający na zakupie 2700 kamer wideo i rozdanie ich działaczom opozycji w krajach, gdzie prawa człowieka narusza się w sposób brutalny.

A „Biko”? „Biko” od samego początku żył własnym życiem. Dochód z pierwszego wydania singla otrzymała, założona w Londynie przed śmiercią Biko, Konwencja Ludności Murzyńskiej, wchodząca w skład Ruchu na Rzecz Świadomości Narodowej Murzynów w Azanii. W 1987 miała miejsce premiera filmu biograficznego o Stevenie Biko o tytule „Cry Freedom” i z tej okazji utwór został wydany na singlu ponownie, aczkolwiek tym razem w wersji live, jako promocja filmu i choć na ścieżce dźwiękowej się nie znalazł (cóż za paradoks!) to honorarium znowu zostało przekazane na działalność w walce z apartheidem. 11. czerwca tego samego roku na Wembley miał miejsce koncert z okazji 70. urodzin Nelsona Mandeli, najsłynniejszego obrońcy praw czarnych mieszkańców RPA, gdzie Gabriel wykonał „Biko”, Mandela zasiadł też wśród publiczności podczas koncertu na rzecz walki z AIDS w grudniu 2004 roku, gdzie również pojawił się Gabriel, śpiewając oczywiście „Biko”.

W odróżnieniu od innych gwiazd muzyki rozrywkowej, którzy zarabiają ogromne pieniądze na przesłaniach, koncentrujących się na olewaniu wszystkiego bez różnicy, Peter Gabriel jest artystą biorącym sobie za cel walkę o wolność oraz szczęście innych ludzi, a jego aktywna działalność w imieniu praw człowieka w połączeniu z niepowtarzalną, jedyną w swoim rodzaju muzyką – ilustrująca te przedsięwzięcia – pozwala na stwierdzenie, że dzięki takim ludziom jak on, warto wierzyć w zasady i że mają one jakikolwiek sens.

 

Łukasz Mińczykowski

 

„Biko” w YouTube: http://www.youtube.com/watch?v=iLg-8Jxi5aE

 

DYSKOGRAFIA

 

„Peter Gabriel” (1) 1977

„Peter Gabriel” (2) 1978

„Peter Gabriel” (3) 1980

„Peter Gabriel” (4) 1982

„Peter Gabriel Plays Live” (podwójny album koncertowy wydany też w skróconej wersji z podtytulem „Highlights”) 1983

„Birdy – Music from the film…” 1985

„So” 1986

„Passion – Music for The Last Temptation of Christ” 1989

„Shakin’The Tree” (album kompilacyjny) 1990

„Us” 1992

„Secret World Live” (podwójny album koncertowy, wydany też w formie kasety wideo i dvd) 1994

„Ovo” 2000

„Up” 2002

„Hit” (podwójny album kompilacyjny) 2003

„Scratch My Back” 2010

„New Blood” 2011

 

KSIĄŻKI

 

Spencer Bright – „Peter Gabriel – misterny świat” (pol. wyd. – Rock Serwis, 1994, w przekładzie Grzegorza Grątkowskiego wraz z uzupełnieniem autorstwa Piotra Kosińskiego)

 

STRONY INTERNETOWE

 www.petergabriel.com – strona oficjalna

www.pgstrona.prv.pl – polska strona internetowa, poświęcona Peterowi Gabrielowi