Unia Europejska – wyzwania zewnętrzne i wewnętrzne. Rozbijać czy zmieniać? (4)
Priorytetem dla UE miało być bezpieczeństwo. Prace nad powołaniem wspólnych służb granicznych zostały zahamowane na skutek błędów decydentów. Wewnątrz UE zakładana budowa wspólnego bezpieczeństwa jest istotna, jako element koordynacji porządku wewnętrznego i zabezpieczenia na granicach. Uzgodnień wymagają kompetencje i zasady nadzoru.
Rozszerzanie Unii Europejskiej uwarunkowane było spełnieniem ściśle określonych kryteriów. Każde warunkowe odstępstwo od przyjętych zasad obecnie wywołuje trudne sytuacje dla instytucji unijnych i często nieoczekiwane wyzwania.
Jeżeli możemy mówić, że państwa pierwszej dwunastki czy nawet piętnastki UE (kraje zachodnie i południowe) były zbliżone kulturowo i zaaklimatyzowane w zachodniej atmosferze politycznej i gospodarczej, to powiększenie Unii o następną dziesiątkę krajów spowodowało znacznie większe wyzwania. Głównie w zakresie poziomu i kultury życia, zwyczajów, funkcjonowania prawa i poziomu gospodarczego. Unia Europejska funkcjonuje w zasadzie na prawie unijnym, często nie dostosowanym do warunków wszystkich państw.
Unia Europejska stała się ogromnym zbiorem różnych kultur, języków, przyzwyczajeń, tradycji oraz zróżnicowanego poziomu naukowego i technologicznego. Pomijając obowiązek spełnienia warunków przystąpienia do UE (tzw. kryteria) to wyjście z zapaści gospodarczej byłych państw demokracji ludowej, wymagała odrębnego potraktowania. Tego nie uczyniono do końca. Zainteresowanie przystąpieniem do UE często wynikało z przesłanek politycznych a nie ideałów. Również z tworzeniem nadziei poprawy życia społeczeństw i propagandowych obietnic. Polska i kraje wschodnie zostały przyjęte na członków UE z dniem 1. maja 2004 r. Bułgaria i Rumunia w 2007 r. Dla krajów środkowo-wschodniej Europy była to również nadzieja na wymarzoną wolność polityczną, wobec bardzo ograniczonej wolności poprzedniego systemu.
Podstawowymi kryteriami, które kraje kandydujące musiały wypełnić to: stabilność cen, deficyt budżetowy, dług publiczny, stopy procentowe, udział w mechanizmie kursowym Europejskiego Systemu Walutowego i posiadanie stabilnych wewnętrznych instytucji. Warto tu wspomnieć o podstawowych zadaniach przy budowaniu wspólnoty europejskiej. Po pierwsze związek narodów europejskich z zacieśniającą się integracją, po drugie ujednolicenie prawa, zintegrowanie nauki, techniki, handlu i przemysłu i po trzecie trwała i skuteczna pomoc krajów bogatszych krajom biedniejszym, docelowo zrównując ich poziom. Przybliżając sobie te założenia oraz różne opinie analityków, muszą wyłaniać się pewne wątpliwości. Poza dyskusją o trudnościach czy niedomaganiach, zdecydowana część narodów dostrzega zalety wspólnych przedsięwzięć oraz konieczność jednoczenia Europy. Nawet, gdy na pewnych etapach będą występować zahamowania czy konieczność cofnięcia się z niektórymi działaniami, to wspólna Europa musi być silniejsza.
Podstawą funkcjonowania Unii Europejskiej miała być Konstytucja. Jednak ze względu na odmowę jej przyjęcia przez społeczeństwa Francji i Holandii została odrzucona. W 1998 roku decyzją Rady Europejskiej 11 państw zostaje przyjętych do UGiW. Poskutkowało to opracowaniem nowego Traktatu, który został podpisany w 2009 r w Lizbonie (tzw. Traktat Lizboński). Tym traktatem, który obowiązuje do dziś, odsunięto jedno z głównych i kontrowersyjnych pytań: czy UE ma być stanami zjednoczonymi państw Europy czy też Europą państw narodowych.
To zasadnicze ale i kontrowersyjne wyzwanie będzie zapewne powracać. Moim zdaniem będzie to jednak dalsza perspektywa w procesie integracji. Należy wcześniej uporządkować problemy narodowościowe wewnątrz krajów wspólnotowych. Wprowadzany system kapitalistyczny nie tylko wymusił przebudowę gospodarek państw członkowskich UE ale zmienił cały system finansowy. Społeczeństwa zmuszane były do rezygnacji z wielu przywilejów i często do ponownego układania sobie życia. Wolny rynek ze swoimi zaletami wyzwalał z jednej strony możliwości podejmowania inicjatyw a z drugiej strony obaw przed ryzykiem. Tworzona nadzieja i otwarcie rynków pracy dla nadwyżki siły roboczej z krajów Europy Wschodniej łagodziły konsekwencje wprowadzanych przemian. Wyzwoliły jednak wiele problemów. W okresie kilkunastu lat funkcjonowania UE wyjechały tylko z Polski minimum 3 miliony wysokokwalifikowanych fachowców i wykształconej młodzieży. Dużym zagrożeniem dla gospodarki polskiej jest utrzymujący się trend dalszych wyjazdów młodzieży, nie znajdującej zatrudnienia w kraju oraz w poszukiwaniu bardziej opłacalnej pracy.
Trudno oceniać to zjawisko tylko z jednego punktu widzenia. Daje jednak podstawę do pewnych przemyśleń na tle celów likwidacji polskiej gospodarki (głównie przemysł ciężki) i jej przebudowy oraz dalszej polityki gospodarczej w Polsce. Według danych statystycznych przeprowadzana restrukturyzacja gospodarki ma duży wpływ na rosnące zadłużenie Polski. Zjawisko to występuje też w innych krajach członkowskich UE. Problem ten w Polsce i w innych krajach stanowi przyczynę tworzenia różnych wizji. Poprawiający się poziom życia Europejczyków kusi, niestety, społeczeństwa państw biedniejszych i zagrożonych wojną do przemieszczeń. (cdn.)
Stanisław Dulias,
Ruch Pozapartyjny Polskiej Racji Stanu
