Polskie Kopalnie Skarbowe na Górnym Śląsku – spółka dzierżawna
[…] Klarner podzielał z Eugeniuszem Kwiatkowskim ideę, że Górny Śląsk i Pomorze są dwoma fundamentami niezależności gospodarczej i politycznej Polski […].
Śląsk i Pomorze jako symbole naszej niezależności, Toruń 1932, ss. 1- 65
WYKŁADY DOKTORA ZENONA SZMIDTKE
W dniu 29. maja odbyła się kolejna lekcja historii z cyklu wykładów Akademii po Szychcie. Prelekcję, podczas której zaprezentowano fragmenty dwóch archiwalnych filmów, prowadził kustosz Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, pan dr Zenon Szmidtke. Historia powstania a także działalności Polskich Kopalń Skarbowych na Górnym Śląsku, jest niezwykle ciekawa i – niestety – temat to prawie nieznany ludziom młodym. Szkoda, bo to właśnie wtedy rodził się nasz górnośląski potencjał gospodarczy. Dobrze jest wiedzieć, kto tworzył i jak kierowano w owym czasie górniczym gigantem. Jak wspominał prelegent, Skarboferm to skrótowa nazwa spółki polsko-francuskiej, której zadaniem było dzierżawienie państwowych kopalń węgla na Górnym Śląsku, przejętych przez rząd polski od władz pruskich. Warto pamiętać, że statutową siedzibą Skarbofermu były Katowice, jednakże przez cały okres międzywojenny dyrekcja generalna oraz centralne wydziały spółki mieściły się w Królewskiej Hucie (dziś Chorzów). Formalnie spółka została założona 25. II. 1922 roku jednak porozumienie w sprawie jej utworzenia podpisano jeszcze przed plebiscytem – informował Szmidtke. Do podpisania dokumentu doszło w Paryżu 1. III. 1921 roku.
Wspominając o początkowym okresie powstania spółki warto wymienić tych, co przyczynili się do jej powstania i zasiadali w radach nadzorczych Skarbofermu, a byli to: Jan Armółowicz, Artur Benis, Cezary Berezowski, Julian Cybulski, Julian Dąbrowski, Franciszek Doleżal, Józef Dworzańczyk, Bronisław Hełczyński, Józef Karśnicki, Daniel Kęszycki, Józef Kiedroń, Czesław Klarner, Wojciech Korfanty, Zygmunt Korsak, Stanisław Kruszewski, Zygmunt Kucharski, Zygmunt Malawski, Jerzy Michalski, Włodzimierz Momentowicz, Wacław Olszewicz, Konrad Patek, Szymon Rudowski, Henryk Siwczyński, Stanisław Skarbiński, Stanisław Świętochowski, Stanisław Widomski, Józef Witczak, Konstanty Wolny, Jerzy Wyszatycki. Wśród nich było także wielu Francuzów, z których warto wymienić takie osoby jak Jules Laroche, Paul Lemay i wielu innych. Szmidtke podkreślał wielokrotnie zasługi wielkiego Górnoślązaka i Polaka, jakim był Wojciech Korfanty. Dodał przy tym, że od dnia Walnego Zgromadzenia Założycielskiego spółki, Korfanty był przewodniczącym Rady Nadzorczej Skarbofermu, zaś na podstawie paragrafu 17. statutu spółki – był także prezesem Komitetu Stałego. Jako członek Rady Nadzorczej mandat swój utracił wskutek rozporządzenia prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej z 20. X. 1926 r. (wybrany fragment wypowiedzi).
Nie sposób wymienić wszystkie daty i wydarzenia z tamtego okresu, warto jednak wspomnieć, jakie kopalnie wchodziły w skład wspomnianego koncernu w roku 1922, a były to: Król w Królewskiej Hucie, Bielszowice w Bielszowicach i Knurów w Knurowie. Przypomnijmy, iż w Knurowie do Skarbofermu należała także koksownia wraz z fabrykami, zajmującymi się wytwarzaniem produktów, pochodzących z procesu odgazowania węgla kamiennego. Produkcja węgla kamiennego „Skarbofermu” wynosiła w 1923 roku około 11% łącznej produkcji węgla w kopalniach polskiego Górnego Śląska – informował Szmidtke. Stanowiło to około 8% produkcji węgla całego państwa polskiego, tym samym „Skarboferm” stał się największym producentem węgla w Polsce do roku 1929. Wtedy to wyprzedziła go Wspólnota Interesów Górniczo Hutniczych S.A. […].
Warto podkreślić, że spośród kopalń górnośląskich, to w kopalniach „Skarbofermu” w okresie międzywojennym zaznaczył się największy wzrost wydajności pracy. Było to możliwe dzięki systematycznej modernizacji kopalń, czego nie da się powiedzieć o pozostałych polskich kopalniach, w których ograniczano wydatki inwestycyjne. (Cdn.)
Foto: Tadeusz Puchałka
Foto archiwalne: ze zbiorów Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu
