Kolej na Pojezierzu Myśliborskim

Tym razem nieco historii. Historyk, muzealnik i regionalista w jednej osobie, czyli Marek Karolczak z Myśliborza powraca na nasze łamy fragmentami przygotowywanej do druku książki pt. “Historia kolei żelaznej na Pojezierzu Myśliborskim 1876 – 2013”. Wcześniej, bo najprawdopodobniej już latem, ukaże się jego praca, poświęcona lasom regionu. 

Redakcja SięMyśli

 

 

 

PRZED KOLEJĄ BYŁY DYLIŻANSE

Na prezentowanej w Internecie mapie „dróg pocztowych” (Postkurs) z 1711 r. [1] zaznaczono następujące miejscowości w naszym regionie, znajdujące się na drogach pocztowych: Chojna, Gorzów Wlkp., Karsko, Kostrzyn, Myślibórz, Pyrzyce, Stargard.

W XIX w. przez nasz region przebiegały główne drogi pocztowe na trasach:

Berlin – Kostrzyn – Dobiegniew – Królewiec (Kaliningrad),

Berlin – Szczecin,

Berlin – Wrocław (przez Frankfurt n/O)

 

Przez rozpoczęciem budowy pierwszej linii kolejowej, przez powiat myśliborski kursowały dyliżanse między stacjami pocztowymi.

Rozkład jazdy dyliżansów w Myśliborzu w roku 1877 przedstawiał się następująco: [2]

 

Przyjazdy do Myśliborza:

z Pyrzyc o godzinie: 9:20, 19:10,

z Kostrzyna 6:10, 11:10, 17:40,

z Gorzowa 10:25,

z Chojny 17:50.

 

Odjazdy z Myśliborza do:

Pyrzyc: 6:30, 17:50,

Kostrzyna: 9:35, 19:20, 21:40,

Gorzowa: 18:10

Chojny 11:20.

 

POWSTANIE PIERWSZEJ LINII KOLEJOWEJ NA POMORZU ZACHODNIM [3]

Pierwszy pociąg na trasę Szczecin – Stargard wyruszył 1. maja 1846 r. Cała linia do Poznania została ukończona 9. sierpnia 1848 r. Pierwszy parowóz o nazwie „Polonia” udekorowany flagami: pruską, niemiecką (Związku Niemieckiego) i polską (Wielkiego Księstwa Poznańskiego) zainaugurował otwarcie tej trasy. Rano pociąg ze Szczecina do Poznania (Dworzec Jeżycki – Stargardzki) pokonywał trasę w ciągu 6 godz. i 42 min. Ponieważ linia była jednotorowa, mijał się w Arnswalde/Choszcznie z pociągiem z Poznania. Popołudniu pociąg ze Szczecina, zatrzymywał się na noc w Woldenbergu/Dobiegniewie i podróż do Poznania trwała 16 godz. i 23 min. Z Poznania do Szczecina 18 godz.  27 min. Długość linii wynosiła 192 km, tak więc pociąg jechał ze średnią prędkością 32 km/h.

1. Odjazd ze Szczecina 11:20, odjazd z Choszczna 13:53, przyjazd do Poznania 18:02
2. Odjazd ze Szczecina 17:00, odjazd z Choszczna 19;57, przyjazd do Dobiegniewa 21:02, odjazd z Dobiegniewa w dniu następnym 5:50, przyjazd do Poznania 9:23

1. Odjazd z Poznania 9:44, z Dobiegniewa 12:58, z Choszczna 13:22, przyjazd do Szczecina 16:46
2. Odjazd z Poznania 16:04, przyjazd do Dobiegniewa 19:37, odjazd z Dobiegniewa w dniu następnym 6:45, przyjazd do Choszczna 7:10, przyjazd do Szczecina 10:28

 

POCZĄTKI KOLEI NA POJEZIERZU  MYŚLIBORSKIM [4]

Początki kolei żelaznej na Pojezierzu Myśliborskim sięgają 1876 roku, kiedy to 16. listopada  zakończono budowę linii kolejowej Chojna – Godków – Mieszkowice – Boleszkowice (Fürstenfelde) – Namyślin (Neumühl – Kutzdorf), (po wojnie stacja nazywała się Namyślin – Gudzisz) – Kostrzyn.  W 1877 roku przedłużono linię do Gryfina i Szczecina.

Cała linia kolejowa została wybudowana w latach 1871 – 1877 na odcinku Wałbrzych-Legnica – Zielona Góra – Kostrzyn – Chojna – Szczecin. Inwestorem tej linii było Breslau – Schweidnitz – Freiburger Eisenbahn – Gesellschaft (BFE), czyli Towarzystwo Kolei  Żelaznej Wrocławsko – Świdnicko – Świebodzickiej. Kolej Wrocławsko–Świebodzicka realizowała  linię w kierunku Szczecina etapami: do Lubina 25.12. 1869 r., do Głogowa 9.01. 1871 r, do Czerwieńska 1.10. 1871 r., do Rzepina 1.05. 1874 r, do Kostrzyna 2.01. 1875 r., do Chojny 16.11. 1876 r. i do Szczecina (Dworzec Wrocławski) 15.05. 1877 r.

1. marca 1884 r. zarząd Kolei Wrocławsko-Świdnicko-Świebodzickiej został przejęty przez państwo, na mocy ustawy z 24. stycznia 1884 r. Spółkę ostatecznie rozwiązano 1. lipca 1886 r., włączając jej majątek pod zarząd Królewskiej Dyrekcji Kolei we Wrocławiu – instytucji, zarządzającej pruskimi kolejami państwowymi  (KPEV) na zachodzie  Śląska.

 

BUDOWA LINII KOLEJOWEJ STARGARD – KOSTRZYN

Jest rok 1879. Towarzystwo Rolnicze Powiatu Myśliborskiego wystosowało do władz petycję dotyczącą budowy linii kolejowej Stargard – Küstrin / Stargard Szczeciński – Kostrzyn. Inicjatywa została pozytywnie przyjęta i zaakceptowana przez Landtag (Parlament Krajowy).

16. maja 1880 roku władze wydały pozwolenie na budowę linii kolejowej, a już następnego dnia w Pyritz / Pyrzycach ukonstytuowało się Walne Zgromadzenie prywatnego towarzystwa akcyjnego (Stargard – Küstriner Eisenbahn) Kolej Stargardzko – Kostrzyńska. Obecnych było 132 akcjonariuszy, którzy reprezentowali 480 akcjonariuszy – posiadaczy 9011 akcji. Podjęto decyzję, że centralne biuro przedsiębiorstwa będzie znajdować się w Soldin / Myśliborzu. Kolej Stargardzko – Kostrzyńska Towarzystwo Akcyjne (SCE) Stargard–Cüstriner Eisenbahn-Gesellschaft (SCE) została założona w 1881 r. w Kostrzynie nad Odrą (Prowincja Brandenburgia).  Kapitał spółki  tworzyły prowincje: Brandenburgia i Pomorze oraz powiaty i miasta.

Celem spółki było połączenie Stargardu, stolicy pomorskiego powiatu Saatzig (powiat stargardzki) który już od 1846 r. dzięki Kolei Berlińsko – Szczecińskiej Towarzystwu Akcyjnemu (Berlin-Stettiner Eisenbahn-Gesellschsft) był połączony ze Szczecinem, od 1848 r. z Poznaniem, a od 1859 z Kołobrzegiem i Koszalinem. Kolejne połączenie, łączące Stargard z węzłową stacją kolejową Kostrzyn – Przedmieście było realizowane w kierunku południowym.

Połączenie to łączyło jednocześnie Stargard z sąsiednim miastem powiatowym Pyritz/Pyrzyce, położonym w krainie Weizacker (Równina Pyrzycka) [5] i z miastem powiatowym Soldin/Myślibórz w Nowej Marchii, która była obszarem znaczącym gospodarczo. Poza tym linia ta mogła zwiększyć ruch tranzytowy z Pomorza  do Brandenburgii i Śląska.

Wykonawcą całości prac była firma Bachtein & Donath z Berlina. Zapotrzebowanie do wykonania prac ziemnych wynosiło 2 000 robotników. Prace ziemne na całym odcinku miały zakończyć się do 25. listopada 1881 roku. Układanie podkładów i szyn oraz budowę dworca planowano zakończyć w roku następnym.

Część pieniędzy na inwestycję przekazały władze Prus i prowincji. Reszta środków miała pochodzić  z emisji 1 000 000 akcji. Powołano Komitet Budowy Kolei, którego zadaniem było wytyczenie trasy linii kolejowej i dokonanie pomiarów oraz przeprowadzenie prac przygotowawczych.

Budowa linii kolejowej została sfinansowana z wielu źródeł: przez państwo – Rzeszę Niemiecką, Prusy, prowincje – Brandenburgię i Pomorze, powiat myśliborski oraz poszczególne miasta (Stargard Szcz. – 50 000 marek, Pyrzyce – 175 000, Myślibórz – 150 000, Lipiany – 100 000, Dębno – 50 000). Komitet Budowy Kolei zobowiązał się wyłożyć 500 000 marek na zakup akcji.

W maju 1879 roku wyznaczone były już miejsca pod przyszłe stacje i dworce z wyjątkiem…  Myśliborza. (Cdn.)

 

Marek Karolczak

 

Przypisy:

[1]              https://de.wikipedia.org/wiki/Postkutsche#/media/File:Postkurse_1711.jpg

[2]       Na podstawie: Kapitel 12, Verkehr, Straßen, Eisenbahnen, [w:]  Heimatkreis Soldin/Neumark Die Geschichte eines ostdeutschen Heimatkreis, ss. 416 – 425, Soltau 1981.

[3]             Na podstawie Kolej na Pomorzu Zachodnim 1843 – 2013, red. J. Baranowski, Szczecin 2013, ss. 9 -10.

[4]         Pojezierze Myśliborskie (314.41) – mezoregion w Polsce północno-zachodniej w obrębie Pojezierza Zachodniopomorskiego. Od północy graniczy z Równiną Pyrzycko-Stargardzką i Równiną Wełtyńską, od południa z Równiną Gorzowską, od zachodu wyraźna granica na Dolinie Dolnej Odry, a na wschodzie na dolinie Płoni. Główne miasta: Myślibórz, Chojna, Barlinek, Cedynia, Lipiany, Moryń, Trzcińsko-Zdrój,

[5]       Równina Pyrzycka lub Równina Pyrzycko Stargardzka (313.31) – mezoregion fizycznogeograficzny położony w południowo-wschodniej części Pobrzeża Szczecińskiego, między Wzgórzami Bukowymi i Równiną Wełtyńską na zachodzie, równinami: Goleniowską i Nowogardzką na północy a Pojezierzem Zachodniopomorskimna południu i wschodzie.