Charlie Chaplina kreacja przeciwko biedzie? (4)

Chaplin zdobył bajeczną fortunę, ale zawsze deklarował się jako zwolennik komunizmu, bo tak mu się uwidziało. Głosił, że chce poznać Lenina i Trockiego, jako mesjaszy nowej religii, która biedę zupełnie zlikwiduje. Pierwsze zapisy o rzekomej działalności komunistycznej Chaplina pochodzą z 1922 roku. Dokumenty te ujawniają przyjęcie, zorganizowane przez Chaplina dla Williama Z. Fostera, wówczas sekretarza generalnego Komunistycznej Partii USA. Chaplin wygłosił przemówienie podczas Rosyjskiej Kolacji Pomocy Wojennej, w którym stwierdził: „Nie jestem komunistą, ale z dumą mogę powiedzieć, że czuję się dość prokomunistyczny”. Kolejnym gestem w stronę wyśnionego sowieckiego raju było przekazanie 1000 dolarów dla Komunistycznej Partii Stanów Zjednoczonych Ameryki. Za źródło tej darowizny uznano Chaplina. Doświadczenia aktora z okresu pierwszej wojny światowej skłoniły go do wystąpienia w obronie Związku Radzieckiego podczas drugiej wojny światowej. Chaplin był pod wrażeniem pryncypialnego i nieugiętego stanowiska komunistów przeciwko faszyzmowi – czy to podczas hiszpańskiej wojny domowej, czy na Froncie Wschodnim przeciwko nazistowskiej inwazji na ZSRR.

W 1943 Chaplin nazwał ZSRR „nowym wspaniałym światem”, dającym „nadzieję i aspiracje zwykłego człowieka”. Miał nadzieję, że ZSRR „rośnie z roku na rok coraz bardziej chwalebny. Teraz, gdy kończy się agonia narodzin, niech piękno jej wzrostu trwa na zawsze”. Zapytany dziesięć lat później, dlaczego tak głośno wyrażał się o swoim wsparciu dla ZSRR – w tym podczas wystąpień na frontach komunistycznych, takich jak Narodowa Rada Przyjaźni Amerykańsko-Radzieckiej i Rosyjska Pomoc Wojenna – Chaplin powiedział: „Podczas wojny bardzo sympatyzowałem z Rosją, bo wierzę, że trzymali się tam swoich ideałów”. Ta sympatia pozostała przez resztę życia artysty.

W swojej autobiografii Chaplin wyjaśnia, iż we wczesnych latach II wojny światowej uważał, że celem USA było umożliwienie krwawienia zarówno nazistowskim Niemcom, jak i Rosji Sowieckiej, mimo iż Rosja Sowiecka i USA były sojusznikami. Chaplin wierzył w konieczność drugiego frontu, ponieważ Rosja rozpaczliwie potrzebowała pomocy przeciwko nazistowskiej III Rzeszy Niemieckiej. „Nigdy nie czytałem książki o komunizmie. Niczego o tym nie wiem. Nigdy nie czytałem Karola Marksa ani niczego takiego. Moją interpretacją komunizmu była Rosja”. „Szczerze mówiąc, niczego nie wiem o komunistycznym sposobie życia. Muszę to powiedzieć, ale muszę też powiedzieć, nie rozumiem, dlaczego nie możemy mieć pokoju z Rosją. Ich sposób życia – nie interesuje mnie ich ideologia, zapewniam”. „Wszyscy byliśmy razem w sprawie alianckiej i walczyliśmy o demokrację, a oni byli naszymi towarzyszami” i „Osobiście wierzę i szczerze wierzyłem, iż wykonują świetną robotę i wierzę, że gdyby nie Rosja, moglibyśmy mieć tych nazistów tutaj – mocno w to wierzę i nie widzę powodu, aby teraz powstał jakikolwiek antagonizm wobec Rosji”.

Chaplin nie miał realistycznej i głębokiej wiedzy o komunizmie czy Rosji Sowieckiej i nie rozumiał sytuacji politycznej w czasie i po II wojnie światowej. Z lat 20. istnieje inny zapis mówiący, iż od początku lat czterdziestych FBI rejestrowało kluczowe informacje przeciwko Chaplinowi. 17. kwietnia 1948 r. stanął przed Służbę Imigracyjną i Naturalizacyjną i pod przysięgą przyznał, że: „Zapewniam cię, nie wiem, czy mi wierzysz, czy nie, ale nie jestem komunistą”. Nie mógł jednak zrozumieć, co się dzieje w Europie, ponieważ nie mieszkał tam od 30 lat. 7. lutego 1950 r., sporządzono memorandum, w którym zalecano zamknięcie dochodzeń w sprawie nieudowodnionego związku Chaplina z komunistami. W drugiej połowie 1950 r. niezidentyfikowani nadawcy domagali się deportacji Charliego Chaplina, pisząc do J. Edgara Hoovera. 18. sierpnia 1950 r. do FBI wysłano odręcznie napisany list z pytaniem: „Jak to się dzieje, że Charliego Chaplina nie deportowano?”. 15. stycznia 1951 r. złożono wniosek o ponowne otwarcie sprawy Chaplina.

W listopadzie 1946 r. powołano tymczasową komisję do zbadania lojalności pracowników rządowych. Następnie, na mocy Rozporządzenia Wykonawczego 9835, wszczęto serię śledztw w celu zidentyfikowania elementów komunistycznych. Przedstawione wydarzenia i fakty dobitnie ilustrują przebieg prześladowań w epoce McCarthy’ego i ich niszczycielski wpływ na życie wielu ludzi. Komisja Domowa ds. Działań Nieamerykańskich została utworzona w 1938 r. i miała na celu zbadanie działalności wywrotowej. Chociaż HUAC był skierowany przede wszystkim do frakcji nazistowskich, pod koniec lat 40. Komitet zajmował się prawie wyłącznie działalnością komunistyczną. 9. lutego 1950 r. Joseph McCarthy, podczas przemówienia na imprezie Partii Republikańskiej w Wheeling w Zachodniej Wirginii, zaczął wymachiwać gazetą i oświadczył, że zawiera ona listę 205 osób, które były członkami Partii Komunistycznej z legitymacją, a mimo to były urzędnikami rządowymi Stanów Zjednoczonych.

W międzyczasie upowszechniła się koncepcja „czerwonego kanału”, co oznaczało domniemany wpływ komunistów na telewizję, radio i film. „Czarna lista” zaczęła się od przypadku, od dziesiątki z Hollywood. HUAC wezwał dziesięciu pracowników przemysłu filmowego, głównie scenarzystów i reżyserów, w celu wyjaśnienia, czy są oni członkami Partii Komunistycznej, czy nie. Dziesięciu oskarżonych odmówiło odpowiedzi na pytania na podstawie Pierwszej Poprawki, która chroni podstawowe demokratyczne prawo do wolności słowa. Wszyscy zostali skazani na karę więzienia w 1951 r . Artyści musieli złożyć przysięgę lojalności, stwierdzając, iż nie są ani członkami partii komunistycznej, ani sympatykami komunistów. We wrześniu 1952 roku Charlie Chaplin spojrzał na Nowy Jork z pokładu Queen Elizabeth. Wypłynął do Europy, aby przedstawić kontynent swoim najnowszym filmem Monsieur Verdoux. Na statku Chaplin dowiedział się, że rząd USA pozwoli mu wrócić do Stanów Zjednoczonych – gdzie mieszkał przez ostatnie trzy dekady – tylko wtedy, gdy podda się badaniu imigracyjnemu i naturalizacyjnemu, dotyczącemu jego moralnego i politycznego charakteru. „Do widzenia!” – powiedział Chaplin z pokładu statku. Odmówił poddania się śledztwu. Do Stanów wrócił dopiero w 1972 roku, kiedy Academy of Motion Pictures przyznała mu Oscara za całokształt twórczości. 

Chaplin mieszkał w Ameryce przez prawie 40 lat, kiedy został umieszczony na czarnej liście FBI w 1948 roku. Był jedną z 300 osób, umieszczonych na czarnej liście przez hollywoodzkie studia filmowe i pozbawionych możliwości pracy w Hollywood. Kiedy zapytano go, czy jest członkiem partii komunistycznej, Chaplin powiedział: „Nie chcę robić żadnej rewolucji, chcę tylko tworzyć więcej filmów”. (Cdn.)

Roman Boryczko,

wrzesień 2020